دندان‌ها را می‌توان از پرچالش‌ترین اجزای بدن هر فرد دانست که از کودکی تا بزرگسالی، نیاز به مراقبت و رسیدگی شدید دارند. تشکیل جرم و پلاک بر روی انواع دندان، حتی دندان‌های شیری نیز ممکن است. در اثر عدم رعایت بهداشت دهان و دندان، جرم ساخته شده و بر روی سطح دندان ماندگار می‌شود به طوری که حتی با محکم مسواک زدن نیز از بین نرود. از بین بردن جرم نیاز به ابزار و دستگاه‌های پیشرفته دندانپزشکی دارد. بزرگسالان در چنین شرایطی برای انجام جرم‌گیری به دندانپزشک مراجعه می‌کنند؛ اما در مورد کودکان چه باید کرد؟
گفت می‌شود دندان‌های شیری ساختاری کاملا مشابه با دندان‌های دائمی دارند. از این‌رو روش‌های درمانی‌ای که برای دندان‌های دائمی به کار می‌روند برای اطفال و دندان‌های شیری آنان نیز استفاده می‌شوند. جرم‌گیری روشی کارآمد برای حذف جرم و پلاک از روی دندان‌ها است.
برای پاسخ به این سوال بهتر است ابتدا با چیستی جرم آشنا شوید!
جرم که به آن تارتار نیز گفته می‌شود را می‌توان ترکیب مواد غذایی و باکتری‌هایی دانست که بر روی سطح دندان تجمع پیدا می‌کنند. جرم در واقع خطی زرد یا سیاه رنگ است که در پایین دندان در مرز دندان و لثه قرار گرفته و ماهیت سفت و محکمی دارد. وجود جرم معایب بسیاری دارد که در ادامه در مورد آنان صحبت خواهیم کرد.
وجود جرم یا تارتار بر روی دندان‌ها، می‌تواند معایب بسیاری داشته باشد که مضرترین آن، پوسیدگی دندان است. دلیل این مسئله، فعالیت باکتری‌های موجود در جرم است. واقعیت این است که در نتیجه فعالیت باکتری‌های موجود در جرم، نوعی اسید تولید می‌شود. اسید تولید شده در این فرآیند، توانایی نفوذ به مینای دندان و از بین بردن آن را دارد. در نتیجه در اثر فعالیت باکتری‌های موجود در جرم دندان، دندان کودکان پوسیده می‌شود. پوسیدگی علاوه بر ظاهر ناخوشایندی که برای دندان ایجاد می‌کند باعث ایجاد درد و عفونت نیز می‌شود. عوارضی که تنها با جرم‌گیری به موقع دندان، قابل رفع هستند.
از دیگر معایب وجود جرم، می‌توان به التهاب لثه اشاره کرد. فعالیت باکتری در نزدیکی بافت نرم لثه می‌تواند منجر به عفونت لثه شود. عفونت لثه اگر در مراحل اولیه درمان نشود می‌تواند عوارض خطرناکی داشته باشد. یکی از خطرناک‌ترین عوارض عفونت لثه، ورود عفونت به خون است که می‌تواند نتایج غیرقابل جبرانی داشته باشد. عفونت و التهاب لثه به راحتی قابل تشخیص است. با در نظر گرفتن علائمی نظیر خونریزی لثه به هنگام غذا خوردن یا مسواک زدن، حساسیت لثه به سرما یا گرما، ورم و یا قرمز شدن لثه، خارج شدن ترشحات زرد، سفید یا حتی قهوه‌ای رنگ و... همه نشانه‌های عفونت لثه هستند که برای کودکان به شدت دردآور و سخت می‌باشند. بنابراین جرم‌گیری دندان اطفال از بهترین تصمیماتی است که والدین به محض مشاهده جرم بر دندان کودک می‌توانند بگیرند.
همانطور که پیش‌تر گفته شد، جرم دندان می‌تواند عاملی برای پوسیدگی آن باشد. پوسیدگی دندان در کودکان می‌تواند رفته رفته شدید شده و عامل از دست رفتگی دندان باشد. برخی تصور می‌کنند که از دست دادن دندان شیری در اطفال چندان مسئله مهمی نیست. دلیل این تصور این است که دندان‌های شیری قرار است که دیر یا زود برای همیشه از دست بروند پس چرا باید برای حفظ آنان تلاش کرد؟
این واقعیتی غیر قابل انکار است که دندان‌های شیری موقتی هستند و دیر یا زود از دست خواهند رفت اما با این وجود، باید در راستای حفظ آنان تلاش نمود. صرفه هزینه برای حفظ دندان‌های شیری از این جهت اهمیت دارد که این دندان‌ها در واقع نقشه و طرح رشد دندان‌های دائمی را هدایت می‌کنند. از دست رفتن زودهنگام این دندان‌ها می‌تواند در اندازه، شکل و جهت رشد دندان‌های دائمی تاثیر به سزایی داشته باشد. مشکلی که در آینده باعث نیاز کودک شما به درمان‌های جدی‌تری نسبت به جرم‌گیری دندان اطفال، نظیر ارتودنسی خواهد شد.
بسیاری تصور می‌کنند تشکیل جرم تنها نتیجه عدم مسواک زدن است. مسواک نزدن می‌تواند عاملی قوی برای ایجاد جرم باشد اما تنها دلیل آن نیست! واقعیت این است که برخی از افراد حتی با وجود مسواک زدن نیز شاهد جرم‌های تشکیل شده بر روی دندان‌های خود هستند. مسواک زدن به شیوه ناصحیح می‌تواند باعث ایجاد جرم به ویژه در پشت دندان‌های جلویی (نیش) افراد شود. از طرفی دیگر عاملی برای ایجاد جرم وجود دارد که فرد در آن هیچ نقشی ندارد! این عامل بزاق جرم‌ساز نام دارد.
بزاق جرم‌ساز در واقع بزاقی است که در آن میزان فسفر و کلسیم نسبت به نوع عادی بزاق، بیشتر است. کلسیم و فسفر اضافی در این بزاق بر روی سطح دندان‌ها رسوب می‌کنند. وجود رسوب بر سطح دندان‌ها خود عاملی برای گیر افتادن میکروب‌ها است. در نتیجه جرم به صورت دوره‌ای بر سطح دندان‌ها تشکیل می‌شود که باید برای جرم‌گیری دندان اطفال به دندانپزشک مراجعه کرد.
اگر بتوان تشکیل جرم را در کودکان کنترل کرد؛ این مسئله به برخورداری از دندان‌هایی سالم و درخشان در آینده کمک شایانی خواهد کرد. با رعایت بهداشت دهان و دندان می‌توان از تشکیل جرم جلوگیری نمود اما اثر بزاق جرم‌ساز را نیز نباید از یاد برد. در هر صورت، حداقل دو بار مسواک زدن در روز و همچنین استفاده از نخ دندان از توصیه‌های دندانپزشکان کودک برای جلوگیری از تشکیل جرم است.
رعایت رژیم غذایی مناسب نیز می‌تواند در کاهش روند تشکیل جرم موثر باشد. به عنوان مثال عدم مصرف نوشیدنی‌های مضری نظیر نوشابه، استفاده کم‌تر از مواد غذایی حاوی قند و مصرف بیشتر سبزیجات در حفظ سلامت دندان‌های کودکان موثر است.
معمولا برای اینکه کودک شما در فرآیند جرم‌گیری محتمل درد نباشد؛ لثه‌های کودکان بی حس می‌شوند. سپس جرم گیری انجام می‌شود.
انتخاب روش انجام جرم‌گیری دندان اطفال می‌تواند بسته به نوع و شدت جرم، متفاوت باشد. جرم گاهی می‌تواند بر رو و یا زیر لثه تشکیل شود؛ همچنین ناحیه بروز رسوبات دندانی و رنگدانه‌ها می‌تواند در هر کودکی متفاوت باشد. این عوامل بر نحوه انجام جرم گیری تاثیرگذار هستند. در ادامه با انواع روش، های جرم‌گیری دندان اطفال آشنا خواهیم شد.
در این روش‌ها، به کمک ابزار مخصوصی دندانپزشک کودکان، جرم‌های موجود بر روی سطح دندان را از طریق تراشیدن برمی‌دارد.
اولین دستگاهی که ممکن است برای جرم‌گیری استفاده شود؛ دستگاه ایرفلو است. نحوه کار این دستگاه به این صورت است که از طریق ترکیبی از آب، بیکربنات سدیم و هوا به پاکسازی جرم و پلاک‌های دندانی می‌پردازد.
دستگاه ایرفلو معمولا زمانی استفاده می‌شود که رنگدانه‌ها مسبب تغییر رنگ دندان‌ها شده باشند. ایرفلو در حقیقت با از بین بردن رنگدانه‌ها، سفیدی را به دندان‌ها بازمی‌گرداند. این رنگدانه‌ها می‌توانند ناشی از مصرف مواد غذایی و نوشیدنی‌های حاوی رنگدانه زیاد نظیر لواشک، پفک، نوشابه، قهوه و... باشند.
دستگاه اولتراسوند دستگاه دیگری است که برای جرم‌گیری دندان اطفال از آن استفاده می‌شود. کاربرد این دستگاه بیشتر برای زمانی است که دندانپزشک کودکان قصد دارد جرم‌های موجود در زیر و بالای لثه را بردارد.
دکتر فاطمه کدخدائی، فارغ التحصیل رشته دندانپزشکی یکی از با تجربه ترین متخصصین در زمینه خدمات دندانپزشکی کودکان می باشند. ایشان پس از گذراندن دوره طرح دندانپزشکی، در آزمون ورودی تخصصی شرکت نموده و در رشته کودکان شهر تهران پذیرفته شدند. دکتر کدخدائی پس از گذراندن دوره تخصصی سهساله و موفقیت در اخذ بورد تخصصی، به عنوان هیأت علمی در دانشگاه بقیةالله تهران مشغول به تدریس هستند.
