تقریبا همه ما به عنوان اگر دریابیم که روشی وجود دارد که سلامت دندان‌های کودکانمان را در آینده تضمین خواهد کرد؛ بدون شک برای انجام آن اقدام می‌کنیم. فلوراید تراپی روشی موثر و ثابت شده برای محافظت از دندان‌ها در برابر پوسیدگی است. دندان‌های کودکان، به شدت در خطر ایجاد پوسیدگی قرار دارند. دلیل این مسئله می‌تواند این باشد که کودکان هنوز درک صحیحی از میزان اهمیت رعایت بهداشت دهان و دندان ندارند. عدم درک اهمیت این مسئله، باعث می‌شود که با وجود نظارت و اهمیت والدین، بهداشت دهان و دندان آن‌طور که باید؛ رعایت نشود. این مسئله سلامت دندان‌های شیری و در آینده، دندان‌های دائمی را به خطر خواهد انداخت. فلوراید تراپی روشی است که می‌تواند از پوسیده شدن دندان‌ها جلوگیری کند. روشی که در ادامه در مورد آن به طور مفصل صحبت خواهیم کرد.
فلوراید (به انگلیسی: Fleoride) ماده معدنی‌ای طبیعی است که در طبیعت به وفور یافت می‌شود. بسیاری از افراد با شنیدن فلوراید ممکن است تصور کنند که فلوراید ماده‌ای شیمیایی است که در آزمایشگاه‌های تخصصی ساخته می‌شود. جالب است بدانید که فلوراید به طور طبیعی در آب آشامیدنی و برخی از مواد غذایی نظیر غذاهای دریایی (ماهی و میگو)، تخم مرغ، قارچ، قلوه حیوانات، برخی از نوشیدنی‌ها نظیر چای و میوه‌هایی نظیر انجیر، سیب و موز وجود دارد. مصرف این موارد می‌تواند در افزایش استحکام دندان‌ها موثر باشد اما با این وجود، همچنان در موارد بسیاری نیاز به درمان‌های جدی‌تری خواهد بود.
تجمع جرم و باکتری بر روی دندان‌ها، اولین مرحله پوسیده شدن دندان و از بین رفتن آن است. در حقیقت باکتری‌ها با تغذیه از جرم و پلاک تشکیل شده روی دندان‌ها فعالیت می‌کنند؛ فعالیتی که نتیجه آن تولید اسید بر روی دندان خواهد بود.
فعالیت اسیدی باکتری‌ها موجع به از دست رفتن مینای دندان خواهد شد. در واقع اسید تولید شده در اثر فعالیت باکتری‌ها، قابلیت این را دارد که به مینای سرسخت دندان نفوذ کرده و آن را حل کند. حل شدن مینا یعنی از بین بردن مواد معدنی موجود نظیر کلسیم و فسفر در آن! در نتیجه پوسیدگی دندان، دندان‌ها تغییر شکل و رنگ می‌دهند؛ به سرما و گرما حساس شده و مستعد عفونت خواهد شد.
خبر خوش این است که فلوراید می‌تواند این فرآیند را متوقف سازد. در واقع فلوراید می‌تواند از برون رفت مواد معدنی از مینای دندان‌ها جلوگیری کند. با جلوگیری از خروج مواد معدنی، ساختار مینای نیز دندان حفظ خواهد شد. همچنین با خاصیت ضد میکروبی فلوراید، دندان‌ها از شر میکروب‌ها خلاص خواهند شد. به این ترتیب، فرآیند پوسیدگی دندان با شکست مواجه خواهد شد همچنین پوسیدگی‌هایی که در حد خفیف به حساب می‌آیند؛ کاملا درمان شده و اثرات آنان نیز از بین خواهد رفت.
با فلوراید، میزان و نحوه تاثیر آن بر پوسیدگی دندان آشنا شدید. حال می‌توان در مورد فلوراید تراپی یا درمان با فلوراید و نحوه انجام آن صحبت کرد. در واقع فلوراید تراپی به استفاده موضعی از فلوراید که به صورت منظم صورت می‌گیرد گفته می‌شود. در طی این روش درمانی، فلوراید در دوره‌های از پیش تعیین شده در مجاورت دندان قرار گرفته و مقاومت آن را در برابر پوسیدگی بالا خواهد برد. بدون شک این روش، تضمینی سلامت دندان‌های کودک شما در آینده خواهد بود. این درمان در واقع کودک شما را در بزرگسالی از انجام روش‌های ترمیمی-زیبایی پرهزینه و زمانبر دندانپزشکی، بی‌نیاز می‌سازد.
مواد غذایی موجود بر سطح دندان‌ها باعث ایجاد مانع میان فلوراید و دندان می‌شود و امکان تماس و جذب فلوراید را کاهش خواهند داد. پیش از هر کاری، دندانپزشک شما اقدام به تمیز کردن سطح دندان‌ها با استفاده از برس و خمیر مخصوص کرد تا فلوراید بتواند مستقیما با سطح دندان در تماس باشد و به آن نفوذ کند.
ژل فلوراید در این مرحله بر روی دندان‌ها قرار می‌گیرد. این مرحله ممکن است به دو بخش تقسیم شود. معمولا ابتدا دو سطح بیرونی دندان‌های دو فک بالا و پایین، سپس سطح داخلی این دندان‌ها به ژل فلوراید آغشته می‌شوند. مدت زمان مناسب برای مجاورت ژل با سطح دندان، ۴ دقیقه است.
در این مرحله پس از گذشت ۴ دقیقه، باقی مانده ژل به وسیله گاز استریل از روی سطح دندان پاک می‌شود.
واقعیت این است که ورود حجم زیادی از فلوراید به معده کودکان و حتی افراد بزرگسال، باعث ایجاد مسمومیت در آنان خواهد شد. این مسئله جمله معروف ابوعلی سینا که هر چیزی کمش داروست و زیاد آن سم است را به خوبی نشان می‌دهد. برای جلوگیری از عدم ورود فلوراید به معده، در طی این فرآیند، کودکان به صورت عمودی و نشسته قرار می‌گیرند. حتی با وجود این‌که ساکشن در دهان کودک قرار می‌گیرد تا با خارج کردن بزاق از ورود فلوراید به معده جلوگیری شود؛ هرگز از حالت افقی برای انجام فلوراید تراپی استفاده نمی‌شود.
نکته مهم دیگر در این خصوص این است که خوردن و آشامیدن تا حداقل نیم ساعت بعد از مجاورت دندان با ژل فلوراید ممنوع است. انجام این‌کار برای کودکان مقداری سخت خواهد بود چرا که کودکان علاقه مفرطی به صرف گاه و بی‌گاه خوراکی دارند. به همین خاطر است که توصیه می‌شود پیش از مراجعه به مطب دندانپزشکی مقدار سیر کننده‌ای غذا و یا خوراکی به اون خورانده همچنین مقدار قابل توجهی آب به اون بنوشانید تا پس از مراجعه به دندانپزشکی، کودک شما بتواند به ممنوعیت خوردن و آشامیدن پایبند بماند.
همچنین گفتنی است که غذاها و نوشیدنی‌های زیادی سرد و یا زیادی گرم نیز به مدت ۲۴-۴۲ ساعت پس از مجاورت دندان با ژل فلوراید ممنوع هستند. دلیل این مسئله این است که گرما و سرما می‌توانند مینای دندان را منبسط و منقبض کنند. این انبساط و انقباض می‌تواند باعث ایجاد درد در دندان‌ها شود. دردی که ممکن است به اشتباه درد ناشی از استفاده از فلوراید تلقی شده و باعث سر باز زدن کودک شما از جلسه بعدی درمان شود.
قورت دادن بزاق باعث ورود حجم زیادی فلوراید به درون معده کودک خواهد شد. به همین دلیل توصیه می‌شود که در صورت پر شدن دهان با بزاق، از قورت دادن آن اجتناب ورزیده شده و کودک بزاق خود را از دهان خارج کند.
مسواک زدن پس از انجام فلوراید تراپی به هیچ وجه توصیه نمی‌شود. مسواک زد، فلوراید موجود بر سطح دندان‌ها را از بین می‌برد و تمامی اقدامات صورت گرفته را تحت شعاع قرار می‌دهد. هر چه بیش‌تر بتوان فلوراید را بر سطح دندان حفظ کرد، میزان جذبی که از آن صورت می‌گیرد بیش‌تر و جلسه درمانی، موثرتر خواهد بود.
با رعایت نکات گفته شده؛ امکان ایجاد مسمومیت وجود نخواهد داشت. با این وجود، اگر تهوع یا دل درد در کودکان مشاهده شود توصیه می‌شود مقدار مناسبی شیر به کودک بنوشانید و در صورت عدم رفع علائم، به پزشک مراجعه نمایید.
حقیقت این است که این روش درمانی بیش‌تر مناسب کودکان است. این در حالی است که بزرگسالان نیز می‌توانند از مزایای این درمان برخوردار شوند اما برای بهره‌گیری از نتایج عالی، انجام فلوراید تراپی بیش‌تر برای کودکان در بازه زمانی مشخصی، توصیه می‌شود.
بهترین زمان برای انجام فلوراید تراپی، بازه زمانی حدودا ۳ تا ۱۴ سال است. زمانی که دندان‌های شیری کودک رشد کنند این درمان می‌تواند آغاز شود اما معمولا دندانپزشکان انجام آن را برای کودکان زیر سه سال توصیه نمی‌کنند. دلیل این مسئله به نکات مراقبتی استفاده از فلوراید مربوط می‌شود. ساکن نگه داشتن کودکان زیر سه سال در پوزیشن عمودی، ایجاد درک ممنوع بودن قورت دادن بزاق، خوردن و آشامیدن و... مواردی هستند که پس از سه سالگی امکان پذیر هستند. بنابراین حتی در صورت رشد دندان‌های شیری زیر سه سال، انجام روش درمان با فلوراید برای کودکان زیر سه سال توصیه نمی‌شود.
پس از شروع این فرآیند، توصیه می‌شود که این درمان تا زمان رشد دندان آسیای دوم ادامه یابد. این یعنی زمانی که دندان‌های دائمی همه (طبیعتا به جز دندان عقل) سر از ریشه در آورده باشند. انجام فلوراید تراپی در این مدت زمان و در بازه‌های زمانی ۳ تا ۶ ماه در این بین، به استحکام بیش‌تر دندان‌های دائمی و شیری (که پایه رشد مناسب دندان‌های دائمی هستند) کمک می‌کند.
در آخر نیز باید گفت که اگر به فکر انجام این نوع درمان برای خود یا کودکتان هستید؛ حتما با دندانپزشک متخصص در این باره مشورت کنید.
دکتر فاطمه کدخدائی، فارغ التحصیل رشته دندانپزشکی یکی از با تجربه ترین متخصصین در زمینه خدمات دندانپزشکی کودکان می باشند. ایشان پس از گذراندن دوره طرح دندانپزشکی، در آزمون ورودی تخصصی شرکت نموده و در رشته کودکان شهر تهران پذیرفته شدند. دکتر کدخدائی پس از گذراندن دوره تخصصی سهساله و موفقیت در اخذ بورد تخصصی، به عنوان هیأت علمی در دانشگاه بقیةالله تهران مشغول به تدریس هستند.
