خراب شدن یا پوسیدگی دندان، یکی از بدترین تجارب زندگی است که اکثر افراد آن را دیر یا زود تجربه می‌کنند. پوسیدگی دندان در هر زمانی می‌تواند اتفاق بیافتد. در صورت عدم رعایت بهداشت دهان و دندان، چه دندان‌های شیری و چه دندان‌های دائمی پس از مدتی پوسیده می‌شوند. بزرگ‌ترین نتیجه منفی پوسیدگی دندان این است که معمولا منجر به ایجاد عفونت می‌شود. در چنین شرایطی، با گسترش عفونت عصب دندان آسیب می‌بیند که باعث ایجاد دردهای شدیدی می‌شود. تحمل چنین دردی برای کودکان بسیار سخت است و از طرفی دیگر، عصب کشی نیز فرآیند وحشتناک و دردآوری نیز برای آنان به نظر می‌رسد. در ادامه در مورد صفر تا صد عصب کشی دندان شیری صحبت خواهیم کرد.
معمولا وقتی قرار است دندان شیری کودکان بیافتد؛ ریشه آن از پیش به حدی تحلیل رفته است که به هنگام جدا شدن معمولا بخشی به عنوان ریشه، دیده نمی‌شود. این مسئله باعث ایجاد این باور در اکثر والدین شده است که دندان شیری، ریشه ندارد! باوری کاملا اشتباه!
واقعیت این است که دندان شیری از نظر ساختار، تفاوتی چندانی با دندان دائمی ندارد! هر دو این دندان‌های دارای چهار بخش با نام‌های مینا، عاج، سمان و عصب هستند. مینای دندان در واقع همان پوشش خارجی دندان است که جنس بسیار سخت و محکمی دارد. عاج بخش زیرین مینای دندان است. بخشی که مینا روی آن قرار گرفته و نسبت به آن، بخشی منعطف‌تر و نرم‌تر به حساب می‌آید.
سمان لایه‌ای استخوان مانند است که سطح ریشه دندان را می‌پوشاند. گفته می‌شود که به علت عدم وجود عروق خونی در سمان، این بافت قابلیت بازسازی ندارد. نهان‌ترین بخش دندان نیز عصب آن است.
عصب که به آن پالپ نیز گفته می‌شود؛ بخشی حاوی عروق خونی و ریشه‌های عصبی دندان است که در بخش مرکزی دندان در زیر عاج، قرار دارد. محل قرارگیری پالپ به نوعی است که می‌توان آن را به دو بخش پالپ عاجی و ریشه‌ای تقسیم نمود. طبیعتا پالپ ریشه‌ای در عمق بیش‌تری نسبت به پالپ عاجی قرار دارد.
عدم رعایت بهداشت دندان، باعث ایجاد جرم و فضایی عالی جهت رشد باکتری بر روی مینای آن می‌شود. این عوامل به مرور باعث پوسیده شدن مینای دندان می‌شوند اما این تمام ماجرا نیست. پوسیدگی دندان به مرور زمان گسترش پیدا می‌کند و به بخش‌های عمقی دندان یعنی عصب آن نیز نفوذ می‌کند. نفوذ پوسیدگی و عفونت می‌تواند باعث ایجاد دردهای غیرقابل تحمل به ویژه در کودکان شود. به همین خاطر است که برخی به عصب کشی دندان شیری رو می‌آورند.
همان‌طور که گفته شد؛ دندان شیری از لحاظ ساختار کاملا مشابه دندان دائمی است. به همین خاطر است که عصب کشی این دندان‌ها نیز مانند دندان دائمی امکان پذیر است. دندانپزشکان می‌توانند با طی کردن مراحل عصب کشی، کودکان شما را از شر دندان دردهای طاقت فرسا نجات دهند.
ممکن است برخی از والدین با خود فکر کنند که دنددن‌های شیری چندان مهم نیستند پس بهتر است آن‌ها بکشند و منتظر رشد دندان‌های دائمی کودک بمانند. واقعیت این است که دندان‌های شیری در واقع بستر رشد دندان‌های دائمی به حساب می‌آیند که هر کدام در زمان مناسب از جای خود بیرون خواهند آمد. اگر به دلیل پوسیدگی، افراد تصمیم به کشیدن دندان کنند چه اتفاقی می‌افتد؟
اگر دندان شیری فردی زودتر از زمان حقیقی از فضای متعلق به آن خارج شود؛ می‌توان ادعا کرد ساختار کلی دندان‌های دائمی در آن فک ممکن است به هم بریزد! حقیقت این است که دندان‌های شیری فضا را برای رشد دندان‌های دائمی تنظیم می‌کنند و با خالی شدن زودهنگام این فضا، دندان‌های دائمی فرد رشد مناسبی نخواهند داشت. در چنین شرایطی با به‌هم‌ریختگی نظم روند رشد دندان‌های دائمی، بدون شک در آینده کودک شما به انجام درمان‌های ارتودنسی نیاز پیدا خواهد کرد.
از طرفی دیگر، از دست دادن دندان‌های شیری، می‌تواند در جویدن غذا و گفتار کودکان نیز مشکل ایجاد کند. اخلال در جویدن غذا می‌تواند از این جنبه که کودک قادر به جویدن انواع مواد غذایی نخواهد بود آسیب رسان باشد. این مسئله می‌تواند باعث شود که تنوع در تغذیه کودک کاهش یافته و رشد او آن‌طور که باید صورت نگیرد. همچنین خوب است بدانید که کودکانی که نمی‌توانند درست صحبت کنند؛ دچار کمبود اعتماد به نفس می‌شوند.
به همین خاطر است که عصب کشی دندان شیری در صورت پوسیدگی، راهکار بهتری به حساب می‌آید. در این روش که بخش ملتهب و عفونی پالپ خارج می‌شود؛ ساختار دندان حفظ شده و نحوه رشد دندان‌های دائمی دچار مشکل نخواهد شد.
چه زمانی می‌توان به عصب کشی دندان شیری به عنوان راهکار نهایی نگاه کرد؟
برای پوسیدگی‌های سطحی نمی‌توان عصب کشی انجام داد. عصب کشی دندان شیری برای زمانی است که پوسیدگی و عفونت وارد عصب شده است. در شرایطی که کودک شما دچار موارد زیر باشد؛ عصب کشی دندان ممکن است چاره کار باشد:
از دیگر نشانه‌ها می‌توان به دردهای ناگهانی، دردهای شبانه، پوسیدگی در نزدیک عصب دندان (تشخیص توسط عکس رادیوگرافی)، شل شدن دندان و... اشاره کرد.
در این مرحله با توجه به میزان وخامت وضعیت عفونت در پالپ سه راهکار درمانی که هر سه نوعی عصب کشی به حساب می‌آیند؛ صورت می‌گیرد.
پالپ تراپی راهکار مناسب برای زمانی است که عفونت و پوسیدگی کل دندان را هنوز درگیر نکرده باشد. این درمان نسبت به سایر انواع عصب کشی دندان شیری کم‌تر تهاجمی به حساب می‌آید و این نکته، اهمیت رسیدگی زود هنگام به وضعیت دندان‌های کودکان را نشان می‌دهد. در این روش همانند سایر روش‌های عصب کشی، برای دسترسی به پالپ، دندان سوراخ می‌شود. در پالپ تراپی، قسمت پوسیده دندان نیز برداشته می‌شود. در این روش درمانی، پالپ (عصب) دستکاری نمی‌شود و به طور مستقیم، تنها اقدام به رفع عفونت می‌شود. به منظور رفع عفونت در این روش، آنتی بیوتیک درون حفره دندانی قرار داده می‌شود سپس حفره پر می‌شود.
قراردهی مستقیم آنتی بیوتیک بر محل عفونت، باعث می‌شود در عرض مدت زمانی کوتاهی عفونت در محل پالپ از بین برود. مزیت این نوع عصب کشی دندان شیری این است که عصب دندان بدون آسیب باقی می‌ماند.
اگر تصاویر رادیوگرافی تهیه شده نشان دهند که عفونت تنها در سطح فوقانی دندان متمرکز است و قسمت عمقی آن هنوز درگیر نشده است؛ متخصص دندانپزشکی از این روش استفاده می‌کند. پالپوتومی که با نام عصب کشی جزئی نیز شناخته می‌شود؛ روشی است که در آن تنها بخش آسیب دیده عصب که درگیر عفونت شده است برداشته می‌شود. در این روش قسمت بالایی پالپ که درگیر عفونت است برداشته شده و به منظور کسب اطمینان از این‌که بقایای بسیار کم آن باعث ایجاد عفونت نشوند؛ آنتی بیوتیک در حفره استفاده می‌شود. در مرحله آخر، دندان سوراخ شده پر می‌شود و مشکل عفونت در دندان، حل می‌شود.
پالپکتومی روشی از عصب کشی است که در صورت رسیدن عفونت به اعماق پالپ، استفاده می‌شود. پالپکتومی در واقع همان عصب کشی دندان شیری و دائمی به صورت کامل است. وقتی عفونت به عمق پالپ رسیده باشد؛ آنتی بیوتیک چندان کمک‌کننده نیست. در این حالت دندان سوراخ شده و سپس کل پالپ شامل عصب و عروق خونی به طور کامل بیرون کشیده می‌شود. دندان پر شده و در کوتاه‌ترین زمان ممکن، روکش می‌شود. استفاده از روکش سبب بالا رفتن استحکام دندان‌های تحت درمان قرار گرفته می‌شود. همچنین پس از عصب کشی، قسمت میانی دندان‌ها ممکن است تیره یا حتی سیاه رنگ به نظر برسد. استفاده از روکش، به حفظ زیبایی ظاهر دندان نیز کمک خواهد کرد.
عصب کشی دندان در حقیقت نوعی جراحی به حساب می‌آید. بنابراین باید گفت که بله عصب کشی دندان دردناک است اما بدون تزریق بی حسی! مانند اکثر درمان‌های تهاجمی دندانپزشکی، برای انجام عصب کشی دندان نیز از بی حسی موضعی استفاده می‌شود. با تزریق بی حسی یا همان بیهوشی موضعی، کودکان دیگری دردی را حس نخواهند کرد. اما با در نظر گرفتن روحیه لطیف کودکان، باید گفت که تزریق بی حسی برای تمامی کودکان چاره کار نیست. بسیاری از کودکان حتی با وجود بی حسی، با شنیدن صدای تجهیزات دندانپزشکی دچار استرس می‌شوند و نمی‌توانند برای انجام صحیح این جراحی، در سر جای خود ثابت بمانند. در این‌جا میزان تجربه و همدردی دندانپزشکان نیاز است تا بتوانند با توضیح میزان سادگی و راحتی جراحی، استرس کودکان را از بین ببرند.
گفتنی است که ممکن است کودکان پس از از بین رفتن اثر بی حسی، مقداری درد و تاراحتی را تجربه کنند که طبیعی و قابل تحمل است.
دکتر فاطمه کدخدائی، فارغ التحصیل رشته دندانپزشکی یکی از با تجربه ترین متخصصین در زمینه خدمات دندانپزشکی کودکان می باشند. ایشان پس از گذراندن دوره طرح دندانپزشکی، در آزمون ورودی تخصصی شرکت نموده و در رشته کودکان شهر تهران پذیرفته شدند. دکتر کدخدائی پس از گذراندن دوره تخصصی سهساله و موفقیت در اخذ بورد تخصصی، به عنوان هیأت علمی در دانشگاه بقیةالله تهران مشغول به تدریس هستند.
