کودکی یکی از حساس‌ترین دوره‌های زندگی است. کودکان معمولا هیجانات احساسی زیادی را تجربه می‌کنند و بیش‌تر از بزرگسالان مغلوب احساسات خود می‌شوند. به همین خاطر احساس ترس در کودکان بیش‌تر خود را نشان می‌دهد. همه ما به عنوان افراد بالغ و بزرگسال به هنگام انجام درمان‌های دندانپزشکی مقداری ترس را تجربه می‌کنیم اما سعی می‌کنیم تا حد امکان آن را بروز ندهیم. کودکان در چنین شرایطی واکنش‌های شدیدی از خود نشان می‌دهند. برخی ممکن است گریه و شیون کنند و حتی ممکن است برخی پا به فرار بگذارند! از طرفی آرام نگه داشتن کودکان در زمانی که آمپول و یا سایر تجهیزات دندانپزشکی را می‌بینند که قرار است با دندان‌هایشان سر و کار داشته باشند نیز چالشی بزرگ است. به همین خاطر روش‌های مختلفی جهت آرامبخشی و سدیشن کودکان وجود دارند که تحت عنوان دندانپزشکی در خواب نیز شناخته می‌شوند! در ادامه با این روش‌ها و مزایای آنان بیش‌تر صحبت خواهیم کرد.
همانطور که از نام آن پیداست؛ استشمام این گاز باعث ایجاد حس سرخوشی و خنده در انسان می‌شود. این گاز جادویی در علم شیمی، نیتروژن اکسید نام دارد. نیتروژن اکسید دارای ترکیباتی است که می‌توانند ترشح اندورفین را در مغز افزایش دهند. اندورفین از هورمون‌های شادی‌آور است که به عنوان مسکن طبیعی بدن نیز شناخته می‌شود! به همین خاطر استشمام این گاز بی رنگ، افراد دارای حالتی از سرخوشی و بی حسی می‌شوند. این گاز علاوه بر آرامبخشی و سدیشن کودکان، برای موقعیت‌هایی نظیر آمبولانس و یا زایمان نیز برای آرامش بخشیدن به افراد استفاده می‌شوند.
به عنوان والدین، ممکن است با فهمیدن نام "گاز" احساسی از نگرانی در شما به وجود بیاید. در این راستا خوب است بدانید که این گاز غیر قابل اشتعال است. همچنین بو و رنگ خاصی نداشته و مصرف آن تا حدی، کاملا بی ضرر خواهد بود. گفتنی است که اگر این گاز دارای خطرات اثبات شده‌ای بود؛ مصرف آن تا به حال در زمینه پزشکی، ممنوع شده بود.
بنابراین استشمام گاز خنده از روش‌های جالب آرامبخشی و سدیشن در کودکان است. در این روش غیرتهاجمی، تنها با قرار دادن ماسک تنفسی مخصوص و از طریق استشمام ترکیبی از نیتروژن اکسید و اکسیژن، رفته رفته اضطراب جای خود را به خوشحالی و راحتی می‌دهد.
گاز خنده روشی تاثیرگذار است؛ اما اگر میزان ترس و هیجانات ناشی از آن با حالتی از سرخوشی فروکش نکند آرام‌بخش خوراکی راهکار بعدی است. اگر استفاده از آرام‌بخش خوراکی توصیه شود؛ باید به محض ورود به مطب استفاده شده تا بتواند به هنگام انجام درمان اثرگذار باشد. آرام‌بخش خوراکی بخشی از هوشیاری را از کودکان می‌گیرد و هوشیاری نصفه و نیمه‌ای در اختیار آنان قرار می‌دهد. در اثر این نوع روش آرامبخشی و سدیشن کودکان، حالت نیمه هوشیار آنان باعث می‌شود از ترس و نگرانی از آنان دور شده و با خواب آلودگی ناظر انجام درمان‌های دندانپزشکی خود باشند.
اگر وضعیت فوران احساسی کودکان به نحوی باشد که دندانپزشک متخصص تشخیص دهد دو روش پیشین کارساز نخواهند بود؛ ناچار از آرام‌بخش وریدی استفاده خواهد کرد. گفتنی است کودکی که انجام این روش آرامبخشی سدیشن در کودکان نیاز پیدا کند؛ در برابر تزریق نیز از خود مقاومت نشان خواهد داد.
معمولا در چنین شرایطی، از گاز خنده برای آرام کردن کودکان استفاده می‌شود. دندانپزشک متخصص با استفاده از گاز نیتروژن اکسید سطح اضطراب کودک را پایین آورده و با استفاده از آرام‌بخش وریدی (بیهوشی عمومی) می‌توان درمان دندانپزشکی را سریعا آغاز نمود.
کودکی را در نظر بگیرید که از دندانپزشکی وحشت دارد. در چنین شرایطی به درمان‌های تهاجمی مانند عصب کشی یا کشیدن دندان، واکنش‌های غیر قابل باوری نشان خواهد داد. در نتیجه چندین جلسه مراجعه ناموفق به دندانپزشکی سرانجام والدین کودک از انجام درمان و مراجعه مکرر سر باز زده و کودک ترجیح خواهد داد که درد دندان را تحمل نموده اما درمان‌های شامل درد شدیدتر و خونریزی را متحمل نشود.
وقتی نتوان کودکی را آرام کرد؛ باید دقایق بسیاری را صرف صحبت کردن و دعوت او به آرامش کرد. روشی که در خصوص بسیاری از موارد کارساز نیست. این‌کار وقت‌گیرتر است و معمولا نتایج پرباری به دنبال ندارد.
دقیقا به همین خاطر است که روش‌های متنوعی در زمینه آرامبخشی و سدیشن کودکان پدید آمده‌اند. با وجود این روش‌ها و انتخاب آنان بر اساس میزان استرس کودک و علاقه او به همکاری، انجام درمان در کمترین و کوتاه‌ترین جلسات، ممکن خواهد بود.
واقعیت این است که با اعمال زور و خشونت شاید بتوان در هر زمینه‌ای به هدف نهایی دست یافت اما به خاطر داشتن روحیه لطیف کودکان بسیار مهم است.
برای دندانپزشک کودک، مهم است که کودکان در هنگام انجام درمان، احساس راحتی داشته باشند و تجربه بدی از مراجعه به دندانپزشکی را تجربه نکنند. احساسات و عواطف کودکان در چنین شرایطی با کاملا در نظر گرفته شود تا بتوان دردهای جسمی را به بهترین شکل ممکن از آنان دور کرد.
معمولا اولین تجربه‌ای که افراد از مراجعه به محلی از سر می‌گذرانند؛ در میزان مراجعه مجدد آنان به آن مکان به شدت تاثیرگذار است. میزان وحشت بیش‌تر افرادی که از دندانپزشکی می‌ترسند؛ به زمان کودکی و تجارب منفی آنان مربوط می‌شود. خوشبختانه امروزه روش‌های متنوعی وجود دارند که با غیرتهاجمی‌ترین حالت ممکن، آرامبخشی موثری را به دنبال دارند. اگر روش‌های آرامبخشی و سدیشن گفته شده بتوانند باعث شوند که تمام ترس و نگرانی کودک از محلی ترسناک (!) به نام دندانپزشکی ریخته شود؛ دیگر در جلسات بعدی در برابر مراجعه از خود مقاومت نشان نخواهند داد. که در نتیجه آن، پروسه درمان راحت‌تر و سریع اتفاق خواهد افتاد.
ممکن است از ابتدای این مطلب دائم در حال مقایسه این روش‌ها و انتخاب روش مناسب برای کودک خود باشید. خوب است بدانید که انتخاب روش مناسب، به عوامل بسیاری بستگی دارد. از جمله این موارد می‌توان به میزان ترس و اضطراب کودک، سن، توانایی در کنترل احساسات، میزان علاقه به همکاری و... اشاره کرد.
اگر دندانپزشک کودکان متوجه شود که کودکی قصد همکاری دارد اما مقداری ترس و اضطراب بر او چیره شده است؛ روشی ساده مانند گاز خنده چاره کار خواهد بود. اما در برابر کودکی که به هیچ عنوان قصد همکاری ندارد و وحشت از چهره او پیدا است و دائم دنبال راه فرار است؛ روش تزریق وریدی روشی مطمئن‌تر است.
به عنوان اولین نکته، باید گفت که در تمامی روش‌های گفته شده سبک بودن معده یک مزیت است. به طور کلی ما نمی‌خواهیم که کودک با وجود انجام روش‌های گفته شده؛ در اثر دردی نظیر معده درد در عذاب باشد. از طرفی دیگر اگر انجام تزریق وریدی (بیهوشی عمومی) برای کودک صورت گیرد؛ این یک ضرورت است که معده او خالی باشد یا حداقل پر نباشد! دلیل این مسئله این است که این داروها باعث ایجاد تهوع می‌شوند. اگر معده کودک در چنین شرایطی پر باشد؛ امکان ورود مواد غذایی به مسیر ریه او وجود دارد. با ورود این مواد، ممکن است خفگی در اثر بیهوشی رخ دهد. بنابراین مهم است که اگر برای انجام درمانی به دندانپزشکی مراجعه می‌کنید از خوراندن و یا نوشاندن چیزی به کودک خود از حداقل سه ساعت قبل، خودداری نمایید.
نکته اثرگذار دیگر پوشاندن لباس راحت به تن کودک است. قطعا شما نمی‌خواهید که با وجود انواع روش‌های آرامبخشی و سدیشن کودکان، کودک شما از تنگ بودن کمر شلوار و یا نشستن سگگ کمربند لباس در تنش در عذاب باشد. راحتی کودک خود را همه جوره رقم زنید.
عوارض خفیفی وجود دارند که ممکن است تا ۲۴ ساعت پس از مراجعه به دندانپزشکی رخ دهند. خوب است بدانید که عوارضی مانند سرگیجه، بی‌حالی، خواب‌آلودگی و تهوع طبیعی هستند. اما در هر حال، بهتر است که در این مدت کودک خود را کاملا تحت نظر بگیرید تا در صورت وقوع علائم غیرطبیعی، سریعا او را نزد پزشک ببرید.
گفته می‌شود که بهتر است پس از انجام بیهوشی عمومی برای کودکان، حداقل دو همراه با او باشند تا در صورت رانندگی یک همراه، همراه دیگر بتواند تنفس کودک را در مسیر بازگشت مرتب بررسی کند.
دکتر فاطمه کدخدائی، فارغ التحصیل رشته دندانپزشکی یکی از با تجربه ترین متخصصین در زمینه خدمات دندانپزشکی کودکان می باشند. ایشان پس از گذراندن دوره طرح دندانپزشکی، در آزمون ورودی تخصصی شرکت نموده و در رشته کودکان شهر تهران پذیرفته شدند. دکتر کدخدائی پس از گذراندن دوره تخصصی سهساله و موفقیت در اخذ بورد تخصصی، به عنوان هیأت علمی در دانشگاه بقیةالله تهران مشغول به تدریس هستند.
