نخ دندان کشیدن کودک و اشتباه های رایج والدین در آن

نخ دندان کشیدن در کودکان یکی از مهم‌ترین مراحل مراقبت از بهداشت دهان و دندان است؛ مرحله‌ای که اغلب والدین ضرورت آن را می‌دانند اما اجرای درست آن را به‌طور کامل نمی‌شناسند. فاصله نزدیک دندان‌های شیری و سرعت بالای تجمع پلاک باعث می‌شود تمیز‌سازی بین‌دندانی اهمیت بیشتری نسبت به بزرگسالان پیدا کند. با این‌حال، استفاده نادرست از نخ دندان می‌تواند به لثه کودک آسیب وارد کرده، تجربه‌ای ناخوشایند ایجاد کند و حتی موجب گسترش آلودگی در دهان شود. شناخت اشتباه‌های رایج و روش صحیح انجام این کار، نقش اساسی در پیشگیری از پوسیدگی‌های زودرس و حفظ سلامت دهان کودکان دارد.

چرا دندان‌های شیری هم نیاز به نخ دندان دارند؟

خیلی از والدین اشتباه تصور می‌کنند چون دندان‌های شیری قرار است بیفتند، مراقبت زیاد لازم ندارند. این تصور غلط باعث بیشترین پوسیدگی‌های کودکی می‌شود. دندان شیری نقش اساسی در جویدن، صحبت‌کردن و حتی رشد صحیح فک دارد. اگر بین این دندان‌ها پلاک و غذا بماند، پوسیدگی به‌سرعت پیشرفت می‌کند و درد، عفونت یا حتی آسیب به دندان دائمی زیر آن ایجاد می‌شود. نخ دندان دقیقاً همین جا وارد عمل می‌شود؛ جایی که مسواک عملاً هیچ دسترسی ندارد.

انجمن دندان‌پزشکی آمریکا توصیه می‌کند به‌محض اینکه دو دندان کودک با هم تماس پیدا کردند و غذا بین‌شان گیر کرد، نخ دندان استفاده شود.

The American Dental Association recommends flossing as soon as two teeth touch and trap food between them.

https://www.mouthhealthy.org/all-topics-a-z/flossing

از چه سنی باید نخ دندان کشیدن کودک را شروع کرد؟

سن عدد مهمی نیست؛ فاصله دندان‌ها تعیین‌کننده است. هر زمان دو دندان کودک آن‌قدر نزدیک شدند که فضای بین‌شان با مسواک تمیز نمی‌شود، زمان استفاده از نخ دندان رسیده. این معمولاً حوالی دو تا سه‌سالگی اتفاق می‌افتد. والدینی که صبر می‌کنند تا ۵ ۶ سالگی، عملاً چند سال پوسیدگی خاموش را نادیده می‌گیرند.

نشانه‌هایی که می‌گویند زمان نخ دندان کودک رسیده است

اگر هنگام مسواک‌زدن، غذا مدام بین دندان‌ها گیر می‌کند یا دندان‌ها از بالا به هم چسبیده به‌نظر می‌آیند، وقت نخ دندان است. بوی بد دهان صبحگاهی که غیرعادی باشد هم یکی از نشانه‌هایی است که والدین معمولاً جدی نمی‌گیرند. لثه‌ای که بین دو دندان کودک قرمز یا کمی ورم‌کرده باشد، یعنی باکتری‌ها همان‌جا اردو زده‌اند.

۴. روش صحیح نخ دندان کشیدن برای کودک؛ مرحله‌به‌مرحله بدون دردسر

والدین اغلب نخ را می‌کشند و فکر می‌کنند کار درست انجام می‌شود؛ درحالی‌که فنِ کار اهمیت دارد. حدود ۳۰ سانتی‌متر نخ بردارید، دور انگشتان بپیچید و بخش میانی را کنترل کنید. نخ باید با یک حرکت «دورانی و C شکل» دور دندان قرار بگیرد، نه این‌که مستقیم وسط دو دندان کشیده شود و به لثه ضربه بزند. به‌آرامی نخ را به بالا و پایین روی سطح دندان حرکت دهید. اگر کودک کوچک است، بهترین زاویه وقتی ایجاد می‌شود که سرش روی پاهای والدین باشد.

خطاهای مربوط به تکنیک و نحوه حرکت نخ دندان

یکی از شایع‌ترین اشتباه‌ها هنگام نخ دندان کشیدن کودک، استفاده از حرکت رفت‌وبرگشتی مشابه حرکت اره است. این روش نه‌تنها سطح دندان را به‌درستی پاک نمی‌کند، بلکه باعث برخورد مستقیم نخ با لثه می‌شود و احتمال التهاب و خونریزی را افزایش می‌دهد. اجرای نخ دندان باید با حرکت کنترل‌شده و تماس آرام با دیواره دندان انجام شود، نه با فشار عمودی یا ضربه‌ای.

اشتباه دیگر ورود سریع و ناگهانی نخ بین دندان‌هاست. فشار دادن نخ با شدت، موجب وارد شدن ناگهانی نخ به ناحیه لثه و ایجاد آسیب بافتی می‌شود. این نوع تجربه معمولاً باعث ترس کودک و امتناع او از همکاری در دفعات بعد خواهد شد. والدین باید نخ را به‌آرامی بین دندان‌ها هدایت کرده و از ایجاد هرگونه ضربه مستقیم خودداری کنند.

خطاهای مربوط به بهداشت نخ، فشار دست و وضعیت بدن

یکی از خطاهای رایج، استفاده از نخ دندانی است که کودک پیش از والدین در دهان گذاشته و مرطوب کرده است. این نخ به‌دلیل جذب باکتری‌ها و بقایای غذا، دیگر قابلیت پاک‌سازی سالم را ندارد و استفاده از آن می‌تواند آلودگی را در کل دهان پخش کند. همچنین، استفاده از یک بخش ثابت نخ برای تمام دهان اشتباه مهم دیگری است. نخ پس از عبور از هر ناحیه آلوده می‌شود و ادامه استفاده از همان قسمت منجر به انتقال میکروبی از دندانی به دندان دیگر خواهد شد.

علاوه‌ بر این، کنترل نامناسب وضعیت بدن کودک و والدین می‌تواند باعث کاهش دقت عمل شود. کودکانی که در حالت ناپایدار یا نیمه‌نشسته قرار دارند، ناگهان سر خود را حرکت می‌دهند؛ این موضوع احتمال آسیب به لثه را افزایش می‌دهد. والدین نیز درصورت عدم کنترل صحیح زاویه دست‌ها، ممکن است نخ را با فشار بیش‌ازحد بکشند. تنظیم وضعیت مناسب بدن، ایجاد ثبات کافی و حفظ آرامش کودک بخش ضروری اجرای صحیح نخ دندان است.

چطور ترس یا مقاومت کودک را هنگام نخ دندان کمتر کنیم؟

کودک کوچک در برابر نا آشنا مقاومت می‌کند، نه در برابر نخ دندان. مشکل والدین این است که نخ دندان را کاری «اجباری» معرفی می‌کنند. بهتر است کودک با نخ دندان بازی کند، لمسش کند و والدین اول روی خودشان نخ دندان بکشند تا او ببیند. زمان‌بندی هم مهم است؛ دقیقاً بعد از غذا و وقتی کودک خسته است کار نکنید. بازی‌سازی مثل شمارش تا پنج یا استفاده از فلاسِرهای رنگی عملاً معجزه می‌کند.

چه نوع نخ دندانی برای کودکان مناسب‌تر است؟

نخ‌های مومی و نرم بهترین گزینه‌اند چون راحت‌تر بین دندان می‌لغزند و لثه را نمی‌زنند. برای کودکانی که همکاری نمی‌کنند، فلاسِر (نگهدارنده نخ دندان) انتخاب مناسب‌تری است، اما باید اشاره شود که فلاسِر به‌خودی‌خود کامل نیست؛ اجرای تکنیک C شکل با آن سخت‌تر می‌شود. هرچند برای شروع کار و کاهش تنش، انتخاب خوبی است.

آیا قیچی کردن طول نخ دندان اهمیت دارد؟ نکات بهداشتی مخصوص کودک

بله، نخ دندان کوتاه باعث می‌شود والدین بخش‌های آلوده را دوباره وارد دهان کودک کنند. طول استاندارد حدود ۳۰ سانتی‌متر است. همچنین هر بخش نخ که از بین دو دندان گذشت، باید در بخش جدیدی از نخ ادامه پیدا کند. مواد غذایی گیر کرده بین دندان کودک شبیه یک ظرف کشت باکتری است؛ انتقال آن به دندان دیگر یعنی انتشار پوسیدگی.

نقش والدین در تبدیل نخ دندان به عادت روزانه کودک

کودک رفتار والدین را کپی می‌کند، نه حرفشان را. اگر والدین جلوی کودک نخ دندان بکشند، احتمال عادت‌سازی چند برابر می‌شود. ثابت بودن زمان (مثلا قبل خواب) ساختار ذهنی می‌سازد. جایگزین‌های عجیب مثل «فقط مسواک مخصوص» یا «دهانشویه کافی‌ است» معمولاً فقط تنبلی والدین را توجیه می‌کند. نخ دندان جایگزین ندارد.

چه زمانی نیاز است دندانپزشک کودکان روش نخ دندان را بررسی کند؟

اگر کودک هنگام نخ دندان همیشه خونریزی دارد، یا لثه بین دو دندان تیره و متورم است، لازم است روش توسط متخصص بررسی شود. گاهی مشکل از تکنیک نیست، بلکه از فاصله غیرطبیعی دندان‌ها، پوسیدگی پنهان یا حتی رشد نابلد لثه است. بررسی سالانه نه فقط برای پوسیدگی، بلکه برای اصلاح روش والدین ضروری است.

جمع‌بندی

نخ دندان کشیدن صحیح، ترکیبی از تکنیک درست، رعایت اصول بهداشتی و استفاده از شرایط مناسب بدنی برای کودک و والدین است. بسیاری از آسیب‌ها، دردها و مقاومت‌هایی که کودکان هنگام نخ دندان تجربه می‌کنند، نه به‌خاطر خود نخ، بلکه به‌دلیل خطاهای قابل‌پیشگیری در اجرای آن ایجاد می‌شود. جلوگیری از حرکات نادرست، استفاده از نخ تمیز و تازه، وارد کردن آرام نخ بین دندان‌ها و انتخاب وضعیت بدنی پایدار، مجموعه اقداماتی هستند که کیفیت این فرایند را تضمین می‌کنند. اجرای صحیح این کار نه‌تنها به حفظ سلامت لثه و پیشگیری از پوسیدگی کمک می‌کند، بلکه به کودک کمک می‌کند در سال‌های بعد عادت بهداشت دهان منظم و قابل اعتماد را شکل دهد.