علت زرد و نارنجی شدن دندان شیری و دائمی کودکان چیست؟

زرد شدن دندان کودکان معمولاً مشکلی جدی ایجاد نمی‌کند، اما ظاهر لبخند آنها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این تغییر رنگ می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد، از جمله بهداشت نامناسب دندان، مصرف برخی مواد غذایی و نوشیدنی‌ها، ژنتیک، یا حتی عوارض دارویی.

دندان‌های شیری و دائمی ممکن است به شکل‌های مختلف دچار تغییر رنگ شوند و شدت آن بسته به علت متفاوت است. با رعایت بهداشت دهان و دندان، کنترل رژیم غذایی و مراجعه منظم به دندان‌پزشک، می‌توان از زردی یا نارنجی شدن دندان‌ها جلوگیری یا آن را کاهش داد و لبخندی سالم برای کودک حفظ کرد.

چرا دندان‌های کودکان زرد یا نارنجی می‌شوند؟

زرد شدن دندان کودکان، اعم از دندان‌های شیری یا دائمی، یک مشکل شایع است که می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد. این تغییر رنگ ممکن است به دلایل ساده‌ای مانند عادات غذایی یا بهداشت دهان و دندان، یا به دلیل مشکلات پزشکی و ژنتیکی رخ دهد. شناخت علت دقیق این تغییر رنگ می‌تواند به والدین کمک کند تا اقدامات پیشگیرانه و درمانی مناسب را انجام دهند و سلامت دهان و دندان کودکشان را تضمین کنند.

عدم رعایت بهداشت دهان و دندان

عدم مسواک زدن صحیح و منظم یکی از اصلی‌ترین دلایل تغییر رنگ دندان‌هاست. باکتری‌ها و پلاک‌های ایجاد شده روی سطح دندان، به مرور زمان می‌توانند باعث زردی و حتی نارنجی شدن دندان‌ها شوند. این پلاک‌ها، ترکیبی از باکتری، مواد غذایی و بزاق هستند که در صورت پاک نشدن، مینای دندان را تحت تأثیر قرار داده و زمینه پوسیدگی و تغییر رنگ را فراهم می‌کنند.

مصرف بیش از حد آبمیوه‌های شیرین و مواد قندی

مصرف مکرر نوشیدنی‌های شیرین مانند آبمیوه‌ها و آب‌نبات‌ها، به ویژه اگر همراه با پستانک یا شیشه شیر استفاده شوند، باعث افزایش باکتری‌های دهان و پوسیدگی دندان‌ها می‌شود. پوسیدگی‌های ایجاد شده معمولاً با زرد شدن دندان کودکان، نارنجی یا حتی قهوه‌ای همراه هستند و در صورت ادامه این عادت‌ها، سلامت دندان‌های شیری و دائمی کودک را به خطر می‌اندازند.

تأثیر داروها

برخی داروها نیز می‌توانند به تغییر رنگ دندان‌ها منجر شوند. برای مثال، مصرف داروی تتراسایکلین توسط مادر در دوران بارداری ممکن است باعث بروز لکه‌های قهوه‌ای روی دندان‌های نوزاد شود، حتی اگر کودک خود دارو را مصرف نکرده باشد. همچنین، مصرف مکمل‌های آهن توسط کودک می‌تواند باعث ایجاد لکه‌های سیاه یا قهوه‌ای روی دندان‌ها شود و برخی داروهای دیابت مانند گلی‌بن کلامید هم ممکن است لکه‌های قهوه‌ای ایجاد کنند.

تتراسایکلین در دوران بارداری یا کودکی باعث تغییر رنگ عمقی و دائمی دندان می‌شود و از زرد تا قهوه‌ای و خاکستری متغیر است.

Tetracycline exposure during pregnancy or early childhood can cause deep, permanent tooth discoloration by binding to calcium in developing teeth. Colors may range from yellow to brown or grey.

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/38640005/

قطره‌ها و مکمل‌های آهن می‌توانند لکه‌های تیره یا فلزی روی دندان شیری ایجاد کنند؛ برخی سطحی و قابل پاک شدن‌اند، برخی عمیق‌تر و مقاوم‌تر.

Iron supplements can cause superficial or metallic-looking stains on primary teeth. These stains may be removable or more resistant depending on their depth.

https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3462040/

ضربه یا تروما به دندان

آسیب‌های فیزیکی به دندان‌ها، مانند زمین خوردن یا ضربه مستقیم، می‌توانند باعث خونریزی داخلی در دندان شوند و به تدریج رنگ دندان را تغییر دهند. در چنین شرایطی، ممکن است دندان‌ها از رنگ طبیعی خود به رنگ خاکستری یا نارنجی تغییر کنند. این مشکل بیشتر در دندان‌های دائمی دیده می‌شود و نیازمند بررسی دندان‌پزشک است.

آسیب به دندان ممکن است موجب خون‌ریزی داخلی و تغییر رنگ تدریجی (خاکستری/تیره) شود که معمولاً نشانه مشکل پالپ یا نکروز پالپ است و باید توسط دندان‌پزشک بررسی شود.

Dental trauma can lead to internal bleeding and progressive grey/dark discoloration, indicating pulp damage or necrosis and requiring dental evaluation.

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29896799/

نقص‌های رشدی و بیماری‌های مادرزادی

برخی کودکان به دلیل اختلالات ژنتیکی مانند بیماری نقص مینای دندان (Amelogenesis Imperfecta)، دندان‌هایی با رنگ زرد، نارنجی یا قهوه‌ای دارند. این بیماری باعث می‌شود که مینای دندان به طور کامل شکل نگیرد و سطح دندان‌ها دچار شیارها، فرو رفتگی‌ها و لکه‌های رنگی شود، که علاوه بر جنبه زیبایی، مقاومت دندان را نیز کاهش می‌دهد.

این اختلال ژنتیکی باعث تغییر رنگ و نقص در ساختار مینای دندان می‌شود و معمولاً نیاز به درمان‌های ترمیمی یا زیبایی دارد.

Genetic enamel defects such as Amelogenesis Imperfecta alter enamel color and structure, often requiring restorative or cosmetic treatment.

https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10809965/

رژیم غذایی و مصرف مواد رنگی

مصرف غذاها و نوشیدنی‌هایی با رنگدانه‌های قوی مانند بلوبری، تمشک، شاه‌توت، لبو و آب‌میوه‌های طبیعی می‌تواند به مرور باعث زرد شدن دندان کودکان شود. این تغییر رنگ معمولاً سطحی است، اما اگر بهداشت دهان رعایت نشود، می‌تواند با لکه‌های دائمی همراه شود.

راه های پیشگیری از زرد شدن دندان کودکان

در ادامه، به بررسی هر راه پیشگیری از زرد شدن دندان کودکان به طور کامل و مفصل خواهیم پرداخت:

• رعایت صحیح بهداشت دهان و دندان: برای جلوگیری از تغییر رنگ دندان‌ها، باید برنامه‌ای منظم برای مسواک‌زدن روزانه کودک اجرا شود. والدین باید از سنین پایین، استفاده صحیح از مسواک، مقدار مناسب خمیر دندان و روش درست مسواک‌زدن را به کودک آموزش دهند. مسواک‌زدن دوبار در روز و استفاده از نخ دندان، به ویژه پس از رویش دندان‌های دائمی، مانع تجمع پلاک و ایجاد جرم می‌شود. در صورت تشکیل جرم یا برساژ نشدن مناسب دندان‌ها، دندانپزشک از روش‌های حرفه‌ای مانند جرم‌گیری برای رفع رنگ‌گرفتگی‌ها استفاده می‌کند.
• مصرف صحیح قطره آهن: برای پیشگیری از ایجاد لکه‌های تیره ناشی از مصرف قطره آهن، والدین باید نحوه صحیح دادن قطره را از پزشک فرا بگیرند. استفاده از قطره‌چکان و ریختن قطره در قسمت عقب دهان، شستشوی دهان یا نوشیدن کمی آب پس از مصرف، از تماس مستقیم آهن با دندان‌ها جلوگیری می‌کند. برخی پزشکان مصرف قطره همراه با نی یا قاشق را نیز مفید می‌دانند. همچنین مهم است کودک پس از مصرف، مسواک نزند تا مینای دندان دچار سایش نشود. اگر تغییر رنگ ایجاد شده باشد، دندانپزشک می‌تواند با روش‌های ساده، لکه‌ها را کاهش دهد.
• درمان به‌موقع پوسیدگی‌ها و بررسی منشاء داخلی تغییر رنگ: در مواردی که زرد شدن دندان کودکان ناشی از آسیب‌های داخلی مانند ضربه، خونریزی داخل دندان یا مشکلات ریشه باشد، نیاز به بررسی تخصصی دندانپزشک کودکان وجود دارد. ضربه‌های واردشده در دوران کودکی ممکن است موجب سیاهی، خاکستری یا زردی دندان شود. درمان بسته به سن کودک و میزان آسیب متفاوت است؛ از کنترل دوره‌ای و به‌مرور روشن شدن رنگ، تا درمان‌هایی مانند پالپ‌تراپی یا ترمیم تخصصی. همچنین اگر تغییر رنگ به دلیل پوسیدگی باشد، ترمیم و درمان به‌موقع مانع پیشرفت مشکل و تیره شدن بیشتر دندان‌ها خواهد شد.
• آموزش و عادت‌سازی رفتاری در کودک: والدین باید علاوه بر نظارت بر بهداشت دهانی، عادات سالم غذایی را نیز در کودک تقویت کنند؛ محدود کردن مصرف نوشیدنی‌های رنگی، شیرینی‌جات و خوراکی‌های چسبنده می‌تواند نقش مهمی در جلوگیری از ایجاد لکه‌ها داشته باشد. همچنین ایجاد انگیزه در کودک با استفاده از روش‌های تشویقی، جدول مسواک‌زدن یا مشارکت در خرید مسواک و خمیر دندان، باعث می‌شود کودک به‌صورت پایدار به مراقبت از دندان‌ها پایبند بماند. این عادت‌سازی، یکی از مؤثرترین روش‌ها برای جلوگیری از تغییر رنگ در سال‌های آینده است.

پیشگیری از تغییر رنگ دندان‌های کودکان، نتیجه ترکیبی از رعایت بهداشت، مصرف صحیح داروها، مراقبت حرفه‌ای دندانپزشکی و ایجاد عادات درست در کودک است. با کمی دقت و آموزش، می‌توان لبخند کودک را همیشه سفید و سالم نگه داشت.

زمان مراجعه به پزشک، در بروز زرد شدن دندان

زمانی که والدین متوجه زرد شدن دندان کودکان خود می‌شوند، لازم است با دقت این نشانه را بررسی کنند؛ زیرا برخی از این تغییرات می‌توانند هشداردهنده باشند و نیاز به مراجعه فوری به دندانپزشک دارند. اگر لکه‌های سیاه روی دندان ظاهر شده و به‌مرور در حال گسترش هستند، احتمال وجود پوسیدگی جدی وجود دارد.

همچنین تغییر سریع رنگ دندان به سمت خاکستری یا سیاه، به‌ویژه پس از وارد شدن ضربه، می‌تواند نشانه آسیب داخلی یا مرگ پالپ دندان باشد که نیاز به بررسی حرفه‌ای دارد. وجود درد، تورم یا حساسیت در ناحیه دندان نیز از علائم مهمی است که نباید نادیده گرفته شود، زیرا معمولاً نشان‌دهنده التهاب یا عفونت است.

از طرفی، لکه‌هایی که با مسواک زدن برطرف نمی‌شوند، می‌توانند نشانه مشکلات ساختاری یا رسوبات غیرطبیعی باشند و باید توسط دندانپزشک ارزیابی شوند. در نهایت، توجه به این علائم و اقدام سریع می‌تواند از آسیب‌های جدی‌تر جلوگیری کرده و سلامت دهان و دندان کودک را تضمین کند.

سخن پایانی

بیشتر تغییر رنگ‌ها و زرد شدن دندان کودکان به دلیل عادت‌های نادرست بهداشتی، مصرف زیاد مواد قندی و رنگی یا کمبود مراقبت دهانی بوده که با رعایت روش‌های ساده قابل پیشگیری‌اند. آموزش مسواک‌زدن منظم با خمیر دندان فلورایددار، کاهش خوراکی‌های رنگی و توجه به تغذیه سالم نقش مهمی دارند. در موارد ناشی از عوامل ژنتیکی یا بیماری‌ها، تشخیص و درمان به‌موقع توسط دندانپزشک کودکان ضروری است.