هیچ پدر و مادری دوست ندارد وقتی فرزندشان لبخند می‌زند یا صحبت می‌کند، بوی ناخوشایندی از دهان او استشمام شود. گرچه بسیاری تصور می‌کنند این مشکل تنها در بزرگسالان شایع است، اما واقعیت این است که کودکان هم می‌توانند دچار آن شوند. بوی بد دهان کودکان گاهی یک مسئله ساده و موقتی است؛ مثل باقی ماندن تکه‌ای غذا بین دندان‌ها یا خشکی دهان پس از خواب. با این حال، در برخی موارد می‌تواند نشان‌دهنده مشکلات دهانی یا حتی بیماری‌های داخلی باشد که نیاز به بررسی و درمان دقیق دارند.
شناخت دلایل این مشکل اهمیت زیادی دارد، زیرا تنها با پیدا کردن علت واقعی می‌توان درمان مؤثر را آغاز کرد. در ادامه ابتدا به دلایل رایج بوی بد دهان در کودکان می‌پردازیم و سپس روش‌های درمان و پیشگیری را به زبان ساده توضیح خواهیم داد.
بوی ناخوشایند دهان همیشه به دلیل مسواک نزدن یا کمبود بهداشت دهانی نیست. عوامل مختلفی می‌توانند در ایجاد این مشکل نقش داشته باشند؛ از عادات غذایی گرفته تا بیماری‌های گوارشی یا اختلالات تنفسی. بررسی دقیق توسط دندانپزشک یا پزشک متخصص کمک می‌کند تا علت اصلی شناسایی و درمان مناسب انتخاب شود.
در ادامه به معرفی و بررسی شایع‌ترین علل بروز بوی بد دهان در کودکان می‌پردازیم:
یکی از نخستین پاسخ‌ها به این پرسش که علت بوی بد دهان کودکان چیست؟، رعایت نکردن صحیح بهداشت دهان است. وقتی مسواک زدن یا نخ دندان به‌طور منظم انجام نشود، بقایای غذا میان دندان‌ها باقی می‌ماند و باکتری‌ها روی آن رشد می‌کنند. این باکتری‌ها ترکیباتی تولید می‌کنند که بوی نامطبوعی ایجاد می‌کند.
بسیاری از کودکان به دلیل بی‌حوصلگی یا ناآشنایی، مسواک را به‌درستی استفاده نمی‌کنند. همین موضوع باعث می‌شود پلاک دندانی شکل بگیرد و در کنار آن، لثه‌ها نیز ملتهب شوند. التهاب لثه به‌تنهایی می‌تواند یکی از دلایل اصلی بوی بد دهان باشد.
دهان به‌طور طبیعی با بزاق مرطوب نگه داشته می‌شود. بزاق علاوه بر کمک به هضم غذا، خاصیت پاک‌کنندگی دارد و مانع رشد بیش‌ازحد باکتری‌ها می‌شود. وقتی تولید بزاق کاهش پیدا کند، دهان خشک می‌شود و در نتیجه بوی نامطبوع ایجاد می‌گردد.
کودکان به دلایل مختلف ممکن است دچار خشکی دهان شوند؛ مثل مصرف داروهای خاص، تنفس از راه دهان در هنگام خواب یا کم‌آبی بدن. اگر این وضعیت طولانی شود، احتمال ایجاد بوی بد دهان افزایش پیدا می‌کند.
کودکان اغلب عادت دارند غذا را سریع بجوند یا در حین بازی بخورند. به همین دلیل تکه‌های غذا در بین دندان‌ها یا روی زبان باقی می‌ماند. مواد غذایی پروتئینی مانند گوشت و لبنیات بیشترین احتمال ایجاد بو را دارند. اگر این ذرات تمیز نشوند، در مدت کوتاهی تجزیه شده و منبع بوی ناخوشایند می‌شوند.
گاهی علت اصلی بوی بد دهان، عفونت‌ها و بیماری‌های دهانی است. التهاب لثه (ژنژیویت)، پوسیدگی دندان و حتی آبسه‌های کوچک می‌توانند به سرعت بوی نامطبوعی ایجاد کنند. این نوع بو معمولاً مداوم است و با مسواک زدن هم برطرف نمی‌شود. در چنین شرایطی مراجعه به دندانپزشک ضروری است.
دکتر کدخدایی، متخصص دندانپزشکی کودکان، بارها تأکید کرده‌اند که عفونت‌های دندانی باید در کوتاه‌ترین زمان ممکن درمان شوند؛ زیرا علاوه بر ایجاد بوی ناخوشایند، می‌توانند بر سلامت عمومی کودک نیز اثر منفی بگذارند.
دستگاه گوارش نیز می‌تواند در بوی بد دهان نقش داشته باشد. بازگشت اسید معده به مری (ریفلاکس) یکی از شایع‌ترین دلایل است. در این حالت، اسید و مواد غذایی نیمه‌هضم شده به سمت بالا حرکت می‌کنند و بوی ناخوشایندی در دهان ایجاد می‌شود.
همچنین یبوست طولانی‌مدت در کودکان نیز گاهی به شکل غیرمستقیم باعث ایجاد بوی بد می‌شود. این موضوع نشان می‌دهد که برای درمان مؤثر باید نگاه جامعی به سلامت کودک داشت و تنها به دهان محدود نشد.
یکی دیگر از پاسخ‌های رایج به پرسش «علت بوی بد دهان کودکان چیست؟» عفونت‌های تنفسی است. سینوزیت، لوزه‌های عفونی و حتی آلرژی‌های مزمن می‌توانند باعث تجمع ترشحات در پشت حلق شوند. این ترشحات محیط مناسبی برای رشد باکتری‌ها فراهم می‌کنند و نتیجه آن، بوی ناخوشایند در هنگام نفس کشیدن است.
روش‌های درمان بوی بد دهان در کودکان به شرح زیر است:
اولین و ساده‌ترین روش درمان، آموزش درست مسواک زدن و استفاده از نخ دندان است. کودکان باید یاد بگیرند دو بار در روز مسواک بزنند و زبان خود را نیز تمیز کنند. استفاده از دهان‌شویه‌های مناسب کودکان می‌تواند به کاهش باکتری‌ها کمک کند.
دکتر کدخدایی معمولاً توصیه می‌کنند والدین تا سنین ابتدایی مدرسه بر مسواک زدن فرزندان خود نظارت مستقیم داشته باشند؛ زیرا کودکان ممکن است بدون دقت کافی این کار را انجام دهند.
اگر علت بوی بد دهان خشکی باشد، باید مصرف آب در طول روز افزایش پیدا کند. همچنین بهتر است کودک از تنفس دهانی در هنگام خواب جلوگیری کند. در برخی موارد استفاده از آدامس‌های بدون قند برای تحریک ترشح بزاق نیز مفید است.
پوسیدگی‌ها، عفونت‌ها یا آبسه‌های دندانی باید توسط دندانپزشک درمان شوند. پر کردن دندان، درمان ریشه یا جرم‌گیری از جمله اقداماتی است که در این شرایط انجام می‌شود. رفع منبع عفونت معمولاً بوی بد دهان را هم از بین می‌برد.
اگر بوی دهان ناشی از ریفلاکس معده یا بیماری‌های گوارشی باشد، درمان باید زیر نظر متخصص گوارش انجام شود. تغییر رژیم غذایی، داروهای ضداسید و اصلاح سبک زندگی می‌توانند به بهبود وضعیت کمک کنند.
در مواردی که سینوزیت یا التهاب لوزه‌ها عامل اصلی باشد، مراجعه به متخصص گوش و حلق و بینی ضروری است. درمان عفونت با دارو یا در برخی موارد جراحی، مشکل بوی بد دهان را برطرف خواهد کرد.
کاهش مصرف غذاهایی با بوی قوی مانند سیر و پیاز و جایگزین کردن آن‌ها با میوه‌ها و سبزیجات تازه، به بهبود بوی دهان کمک می‌کند. همچنین مصرف ماست پروبیوتیک می‌تواند تعادل باکتری‌های دهان و روده را حفظ کند و از بوی نامطبوع جلوگیری نماید.
برخی روش‌های ساده خانگی نیز می‌توانند مؤثر باشند. نوشیدن دمنوش‌های ملایم مانند بابونه، جویدن جعفری تازه یا مصرف سیب به‌عنوان میان‌وعده، به تازه‌سازی نفس کمک می‌کنند. البته این روش‌ها تنها مکمل هستند و نمی‌توانند جایگزین درمان پزشکی شوند.
در ادامه به بررسی راه‌های پیشگیری از ایجاد بوی بد دهان در کودکان خواهیم پرداخت:
والدین باید از همان سنین پایین، عادت مسواک زدن را در کودکان ایجاد کنند. مسواک نرم و خمیردندان مناسب کودکان انتخاب شود و فرآیند مسواک زدن زیر نظر والدین انجام گیرد.
مراجعه منظم به دندانپزشک، به‌ویژه دندانپزشک کودکان، باعث می‌شود مشکلات دهانی پیش از پیشرفت شناسایی و درمان شوند. توصیه می‌شود هر شش ماه یک بار کودک توسط دندانپزشک معاینه شود.
نوشیدن آب کافی نه‌تنها برای سلامت عمومی بدن ضروری است، بلکه مانع خشکی دهان و رشد باکتری‌ها نیز می‌شود. والدین باید مطمئن باشند کودکان در طول روز به اندازه کافی آب می‌نوشند.
مصرف میوه‌ها، سبزیجات و لبنیات تازه، علاوه بر تأمین ویتامین‌ها، به تمیزی طبیعی دهان کمک می‌کند. در مقابل، کاهش شیرینی‌ها و خوراکی‌های چسبنده از پوسیدگی دندان‌ها و ایجاد بوی بد جلوگیری خواهد کرد.
بوی بد دهان کودکان مشکلی است که نباید ساده از کنار آن گذشت. در بیشتر موارد، علت آن بهداشت نامناسب دهان یا باقی‌ماندن غذا بین دندان‌هاست، اما گاهی می‌تواند نشانه بیماری‌های جدی‌تر مانند مشکلات گوارشی یا تنفسی باشد. تشخیص صحیح علت و انتخاب درمان مناسب، کلید حل این مشکل است.
والدین باید به محض مشاهده بوی ناخوشایند مداوم در دهان فرزندشان، به پزشک یا دندانپزشک مراجعه کنند. همان‌طور که دکتر کدخدایی اشاره کرده‌اند، درمان به‌موقع نه‌تنها بوی بد دهان را برطرف می‌کند، بلکه از بروز عوارض جدی‌تر در آینده نیز جلوگیری خواهد کرد. با رعایت بهداشت دهانی، تغذیه سالم و معاینات منظم، می‌توان از بروز این مشکل پیشگیری کرد و لبخند کودک را همواره تازه و خوشبو نگه داشت.
آبسه دندان و ورم صورت در کودکان می‌تواند از جمله مشکلات شایع و نگران‌کننده باشد که بسیاری از والدین با آن روبه‌رو می‌شوند. این مشکل معمولاً ناشی از عفونت‌های دندانی است که می‌تواند به سرعت منجر به التهاب و ورم در ناحیه صورت شود.
پوسیدگی دندان کودکان یکی از مشکلات رایجی است که بسیاری از والدین با آن دست و پنجه نرم می‌کنند. متاسفانه کودکان از نقش بسیار مهم دندان‌ها و اهمیت سلامت آن‌ها با خبر نبوده و همین عامل باعث می‌شود تا مراقبت‌های لازم از دندان‌های خود را جدی نگیرند و دندان‌های آن‌ها آسیب ببیند و پوسیده شود. برای جلوگیری از پوسیدگی دندان کودکان راه و روش‌های مختلف وجود دارند که در ادامه به بررسی آن‌ها پرداخته‌ایم.
آیا می‌دانستید که پوسیدگی شدید دندان‌های شیری همیشه به معنای کشیدن آن‌ها نیست؟ پالپوتومی دندان شیری یکی از روش‌های موثر در دندانپزشکی کودکان است که به حفظ دندان‌های آسیب‌دیده کمک می‌کند. در این روش، بخش ملتهب پالپ دندان برداشته شده و با مواد مخصوص جایگزین می‌شود تا از گسترش عفونت جلوگیری کند. این درمان نه‌تنها درد و ناراحتی کودک را کاهش می‌دهد، بلکه از مشکلات بعدی مانند نامرتبی دندان‌های دائمی جلوگیری می‌کند. اگر به دنبال راهی برای حفظ سلامت دندان‌های فرزندتان هستید، پالپوتومی می‌تواند یک راه‌حل ایده‌آل باشد.
دکتر فاطمه کدخدائی، فارغ التحصیل رشته دندانپزشکی یکی از با تجربه ترین متخصصین در زمینه خدمات دندانپزشکی کودکان می باشند. ایشان پس از گذراندن دوره طرح دندانپزشکی، در آزمون ورودی تخصصی شرکت نموده و در رشته کودکان شهر تهران پذیرفته شدند. دکتر کدخدائی پس از گذراندن دوره تخصصی سهساله و موفقیت در اخذ بورد تخصصی، به عنوان هیأت علمی در دانشگاه بقیةالله تهران مشغول به تدریس هستند.
