رشد دندان‌ها یکی از مهم‌ترین مراحل دوران کودکی است که تأثیر زیادی بر سلامت، زیبایی و حتی اعتمادبه‌نفس فرزند دارد. والدین معمولاً انتظار دارند دندان‌های شیری و سپس دائمی کودک طبق یک روند طبیعی و مشخص رویش پیدا کنند. اما گاهی با پدیده‌ای غیرمنتظره روبه‌رو می‌شوند: رویش یک دندان اضافه در دهان کودک. این اتفاق که در اصطلاح علمی «سوپرنومری» نام دارد، در نگاه اول می‌تواند برای والدین ترسناک باشد و نگرانی‌های زیادی ایجاد کند.
دیدن دندان اضافی در لثه کودکان به این معنا نیست که کودک دچار بیماری خطرناک یا غیرقابل درمان است. در بسیاری از موارد با تشخیص به‌موقع و یک روش درمانی ساده می‌توان از مشکلات بعدی جلوگیری کرد. نکته مهم این است که والدین به تغییرات دهان کودک توجه کنند و در صورت مشاهده چنین مواردی سریعاً به دندانپزشک متخصص مراجعه نمایند.
دندان اضافه به دندانی گفته می‌شود که خارج از روند طبیعی رویش دندان‌ها به وجود می‌آید. این دندان می‌تواند در هر بخش از دهان ظاهر شود اما بیشتر در ناحیه جلویی فک بالا دیده می‌شود. گاهی دندان اضافه به‌صورت کاملاً رویشی و قابل مشاهده در دهان قرار می‌گیرد و گاهی در لثه یا استخوان نهفته می‌ماند و تنها با عکس رادیوگرافی قابل شناسایی است.
نکته جالب این است که دندان اضافه همیشه شکل مشخص و ثابتی ندارد. بعضی از آن‌ها ریز و مخروطی شکل هستند و برخی دیگر از نظر ظاهر شبیه دندان‌های طبیعی‌اند. به گفته‌ی دکتر کدخدایی، متخصص دندانپزشکی کودکان، همین تفاوت در شکل و محل رویش است که اهمیت تشخیص دقیق و بررسی رادیوگرافی را بیشتر می‌کند.
پیدایش دندان اضافی در لثه کودکان معمولاً ریشه در عوامل ژنتیکی دارد. اگر در خانواده یکی از والدین یا بستگان نزدیک چنین تجربه‌ای داشته باشند، احتمال بروز آن در کودک هم افزایش می‌یابد. علاوه بر این، گاهی اختلال در رشد جوانه‌های دندانی در دوران جنینی منجر به تقسیم غیرطبیعی جوانه و شکل‌گیری دندان اضافه می‌شود.
در برخی شرایط نادر، دندان اضافه به دلیل وجود بیماری‌های زمینه‌ای یا سندرم‌های خاص مانند سندرم کلیدوکرانیال یا سندرم گاردنر دیده می‌شود. البته چنین مواردی استثنا هستند و بیشتر کودکان بدون هیچ بیماری خاصی این وضعیت را تجربه می‌کنند.
گاهی نیز وارد شدن ضربه به فک یا لثه در سنین پایین می‌تواند عاملی برای تحریک و ایجاد دندان اضافی باشد، هرچند این علت نسبت به عوامل ژنتیکی و تکاملی کمتر شایع است.
دندان‌های اضافه از نظر ظاهر و محل بروز، انواع گوناگونی دارند. رایج‌ترین نوع، دندانی است که میان دو دندان جلویی فک بالا ظاهر می‌شود و به آن «مزودنس» گفته می‌شود. نوع دیگری که در کنار دندان‌های آسیاب رویش پیدا می‌کند «پارامولار» نام دارد. در انتهای ردیف دندان‌ها هم گاهی یک دندان اضافی شکل می‌گیرد که آن را «دیستومولار» یا آسیاب چهارم می‌نامند.
برخی از دندان‌های اضافه از نظر شکل و اندازه به‌قدری شبیه دندان‌های طبیعی هستند که تشخیص آن‌ها دشوار می‌شود. این گروه «سوپلیمنتال» نام دارند. تشخیص دقیق هر کدام از این موارد فقط با معاینه و بررسی عکس رادیوگرافی امکان‌پذیر است. دکتر کدخدایی تأکید می‌کند که گاهی والدین تصور می‌کنند دندان اضافه صرفاً یک دندان دیررویش یا کج است، در حالی که ماهیت آن کاملاً متفاوت است و نیاز به برنامه درمانی جداگانه دارد.
وجود یک دندان اضافه همیشه مشکل‌ساز نیست، اما در بسیاری از موارد پیامدهای خاصی به همراه دارد. یکی از مهم‌ترین پیامدها، اختلال در روند رویش دندان‌های دائمی است. دندان اضافه ممکن است مسیر رویش طبیعی دندان اصلی را مسدود کند و باعث شود دندان دائمی یا به‌طور کج بیرون بزند یا اصلاً نتواند رویش پیدا کند.
در برخی کودکان، دندان اضافه فشار زیادی به ردیف دندان‌ها وارد می‌کند و همین موضوع باعث به‌هم‌ریختگی و شلوغی دندان‌ها می‌شود. از طرف دیگر، اگر این دندان در ناحیه جلوی دهان قرار گیرد، ممکن است ظاهر لبخند کودک را تغییر دهد و به‌مرور زمان اعتمادبه‌نفس او را تحت تأثیر قرار دهد.
مواردی وجود داشته که دندان نهفته سال‌ها در فک باقی مانده و به‌دلیل تحریک بافت‌های اطراف، موجب تشکیل کیست یا حتی عفونت شده است. هرچند این وضعیت نادر است، اما نشان می‌دهد که دندان اضافی در لثه کودکان نباید نادیده گرفته شود. گاهی نیز دندان اضافه در محل نامناسبی رویش می‌کند و بر جویدن یا تلفظ برخی حروف اثر منفی می‌گذارد.
یکی از نکات کلیدی در مدیریت این مشکل، تشخیص به‌موقع است. بهترین زمان برای بررسی وضعیت دندان‌ها، حوالی شش تا هشت سالگی است. در این سن دندان‌های دائمی شروع به رویش می‌کنند و اگر دندان اضافه‌ای وجود داشته باشد، می‌تواند به‌راحتی شناسایی شود.
والدین باید دقت داشته باشند که هرگونه تأخیر در رویش دندان‌های دائمی یا رشد غیرعادی یک دندان اضافی را جدی بگیرند. به گفته‌ی دکتر کدخدایی، معاینه‌های منظم دندانپزشکی و عکس‌های رادیوگرافی دوره‌ای می‌تواند جلوی بسیاری از مشکلات بعدی را بگیرد. در واقع، هزینه و زمان صرف شده برای یک معاینه ساده، به‌مراتب کمتر از درمان‌های پیچیده ارتودنسی یا جراحی‌های بعدی خواهد بود.
درمان دندان اضافه بسته به شرایط کودک متفاوت است. اگر دندان اضافه در مسیر رویش دندان‌های اصلی قرار گرفته باشد یا موجب بی‌نظمی در ردیف دندان‌ها شود، معمولاً دندانپزشک تصمیم به کشیدن آن می‌گیرد. این کار تحت بی‌حسی موضعی انجام می‌شود و کودک معمولاً بعد از مدت کوتاهی بهبود پیدا می‌کند.
در برخی موارد که دندان اضافه هیچ مزاحمتی ایجاد نمی‌کند و در حالت نهفته باقی مانده، پزشک ممکن است تنها به نظارت و پیگیری دوره‌ای بسنده کند. با این حال، تصمیم نهایی همیشه بر عهده متخصص است و نمی‌توان بدون بررسی دقیق چنین تصمیمی گرفت.
اگر دندان اضافه باعث به‌هم‌ریختگی دندان‌ها شده باشد، احتمالاً بعد از کشیدن آن، کودک به درمان ارتودنسی نیاز خواهد داشت. این کار باعث می‌شود دندان‌ها در جای درست خود قرار بگیرند و ظاهر لبخند کودک اصلاح شود.
والدین بیشترین سهم را در پیشگیری و مراقبت از مشکلات دندانی کودکان دارند. توجه به وضعیت دهان، مراجعه منظم به دندانپزشک و جدی گرفتن هرگونه تغییر غیرعادی از جمله اقداماتی است که می‌تواند سلامت دندان‌ها را تضمین کند. مشاهده دندان اضافی در لثه کودکان شاید در نگاه اول نگران‌کننده باشد، اما با مراجعه سریع به دندانپزشک می‌توان مشکل را مدیریت کرد.
دکتر کدخدایی بارها تأکید کرده که والدین نباید خودسرانه اقدام به کشیدن یا دستکاری دندان اضافه کنند، چرا که این کار می‌تواند آسیب‌های جبران‌ناپذیری به لثه و دندان‌های دائمی وارد کند. بهترین راه، اعتماد به دندانپزشک متخصص و پیروی از برنامه درمانی اوست.
یکی از پرسش‌های متداول والدین این است که آیا دندان اضافه همیشه باید کشیده شود؟ پاسخ این است که نه لزوماً. در مواردی که دندان مشکلی ایجاد نمی‌کند، پزشک تنها آن را تحت نظر می‌گیرد. پرسش دیگر این است که آیا کشیدن دندان اضافه برای کودک دردناک خواهد بود؟ خوشبختانه این کار تحت بی‌حسی انجام می‌شود و کودک تنها اندکی فشار احساس می‌کند.
سؤال مهم دیگر مربوط به پیامدهای درمان‌نکردن دندان اضافه است. اگر اقدامی انجام نشود، احتمال بروز مشکلاتی مانند بی‌نظمی دندان‌ها، تأخیر در رویش دندان‌های دائمی و حتی مسائل زیبایی وجود دارد. بهترین زمان برای درمان هم معمولاً بین شش تا ده سالگی است، زمانی که دندان‌های دائمی در حال رشد هستند.
رشد دندان اضافی در لثه کودکان یک پدیده نسبتاً رایج است که معمولاً به دلایل ژنتیکی یا اختلال در تکامل جوانه‌های دندانی رخ می‌دهد. این مشکل می‌تواند پیامدهایی مانند بی‌نظمی دندان‌ها، تأخیر در رویش دندان‌های اصلی یا حتی مشکلات زیبایی ایجاد کند. اما خبر خوب این است که با مراجعه به‌موقع به دندانپزشک متخصص می‌توان از بیشتر این مشکلات جلوگیری کرد.
والدین باید هوشیار باشند و هر تغییر غیرعادی را جدی بگیرند. مشاوره با متخصصانی مانند دکتر کدخدایی می‌تواند روند درمان را ساده‌تر و مطمئن‌تر کند. در نهایت، رسیدگی به سلامت دندان‌های کودک نه‌تنها بر زیبایی لبخند او اثر می‌گذارد، بلکه پایه‌ای برای سلامت عمومی و اعتمادبه‌نفس آینده‌اش خواهد بود.
توجه به سلامت دهان و دندان در تمامی سنین ضروری است؛ این موضوع مخصوصاً در سنین کودکی اهمیت زیادی دارد. برخلاف تصور برخی از والدین، توجه به سلامت دندان‌های شیری کودکان از اهمیت بالایی برخوردار است؛ زیرا این دندان‌ها با وجود موقتی بودن، نقشی اساسی در تغذیه، تکلم، رشد فک و هدایت دندان‌های دائمی ایفا می‌کنند. سلامت دهان و دندان کودکان گاهی ممکن است به دلیل برخی از موارد دچار مشکل شود. عفونت لثه در کودکان جزو بیماری‌های شایعی است که والدین حتماً باید در صورت مشاهده علائم، به درمان آن اقدام کنند. در ادامه ابتدا درباره عفونت لثه و نشانه‌های آن صحبت می‌شود، سپس دلایل بروز عفونت بررسی شده و در نهایت با اشاره به برخی روش‌های خانگی و تخصصی، مطالب جمع‌بندی خواهد شد
بسیاری از والدین نگرانی‌هایی بسیار درباره درد و ناراحتی‌های دوران رویش دندان کودک خود دارند. این مرحله که معمولاً با شروع رشد اولین دندان‌ها همراه است، باعث ناآرامی، بی‌قراری و گاهی بی‌اشتهایی کودک می‌شود. رویش دندان‌ها که به آن "teething" گفته می‌شود، یکی از مراحل مهم رشد کودک بوده ولی با علائمی مثل قولنج، التهاب لثه و تغییر در رفتار کودک همراه است. آشنایی با این علائم به والدین کمک می‌کند بهتر بتوانند این دوران را مدیریت کنند و آرامش کودک را حفظ نمایند.
سلامت دهان و دندان در دوران کودکی، نه‌تنها بر زیبایی لبخند تأثیر می‌گذارد، بلکه نقشی کلیدی در کیفیت زندگی، رشد، تغذیه و حتی اعتماد به نفس کودک دارد. بسیاری از والدین تصور می‌کنند که مشکلات لثه و جرم دندان تنها مربوط به بزرگسالان است، درحالی‌که تجمع پلاک و جرم در کودکان نیز به‌وفور مشاهده می‌شود.
دکتر فاطمه کدخدائی، فارغ التحصیل رشته دندانپزشکی یکی از با تجربه ترین متخصصین در زمینه خدمات دندانپزشکی کودکان می باشند. ایشان پس از گذراندن دوره طرح دندانپزشکی، در آزمون ورودی تخصصی شرکت نموده و در رشته کودکان شهر تهران پذیرفته شدند. دکتر کدخدائی پس از گذراندن دوره تخصصی سهساله و موفقیت در اخذ بورد تخصصی، به عنوان هیأت علمی در دانشگاه بقیةالله تهران مشغول به تدریس هستند.
