دندانپزشک اطفال متخصصی است که به طور ویژه بر سلامت دهان و دندان کودکان از بدو تولد تا نوجوانی تمرکز دارد و توانایی مدیریت و درمان کودکان با شرایط خاص مانند سندروم داون را نیز دارا است. تفاوت اصلی دندانپزشک عمومی و اطفال در این است که دندانپزشک اطفال آموزش تخصصی در برخورد با رفتار کودکان، تشخیص و درمان مشکلات دندانی دوران کودکی و ارائه روش‌های پیشگیری مناسب برای سنین پایین دارد، در حالی‌که دندانپزشک عمومی چنین تخصصی ندارد و افراد با هر سن و مشکلی می‌توانند به دندانپزشک عمومی مراجعه کنند. این دندانپزشک نیز تا جایی که بتواند مشکل را برطرف کرده و در غیر این صورت به دندانپزشک اطفال یا متخصص ارجاع می‌دهد.
دندانپزشک عمومی پزشکی است که پس از گذراندن دوره شش‌ساله دندانپزشکی و دریافت مدرک پایه، توانایی ارائه خدمات اولیه و کلیه درمان‌های عمومی مرتبط با سلامت دهان و دندان را دارد. تمامی دندانپزشکان پیش از ورود به هر شاخه تخصصی، ابتدا این دوره عمومی را می‌گذرانند و در صورت تمایل با شرکت در آزمون تخصصی می‌توانند در رشته‌هایی مانند ارتودنسی، جراحی لثه، درمان ریشه و سایر شاخه‌های تخصصی ادامه تحصیل دهند. به فردی که این مرحله پایه‌ای دندانپزشکی را پشت سر گذاشته و مجاز به ارائه خدمات عمومی است، دندانپزشک عمومی گفته می‌شود.
دندانپزشکی اطفال، شاخه‌ای تخصصی از دندانپزشکی است که به حفظ و ارتقای سلامت دهان و دندان کودکان از دوران نوزادی تا نوجوانی می‌پردازد. متخصص دندانپزشکی کودکان (پدیاتریک دنتیست) پس از گذراندن دوره عمومی، طی ۲ تا ۳ سال آموزش‌های تخصصی لازم را فرا می‌گیرد تا بتواند علاوه بر تشخیص و درمان مشکلات دهان و دندان کودکان، بر پیشگیری از آسیب‌ها، بررسی روند رشد دندانی، ارائه آموزش‌های بهداشتی (مانند روش صحیح مسواک و نخ دندان) و حتی مدیریت نیازهای خاص کودکان دارای شرایط پزشکی ویژه (مانند سندروم دان) تمرکز داشته باشد. این متخصصان با بهره‌گیری از دانش روانشناسی کودک، قادر به برقراری ارتباط مؤثر با مراجعان خردسال و هدایت رفتاری آن‌ها در طول درمان هستند.
زمانی که صحبت از سلامت دهان و دندان می‌شود، انتخاب پزشک مناسب اهمیت زیادی دارد، به‌ویژه زمانی که پای درمان دندان‌های کودکان در میان باشد. بسیاری تصور می‌کنند که هر دندانپزشکی می‌تواند نیازهای دندان کودکان را برطرف کند، اما واقعیت این است که دندانپزشک عمومی و دندانپزشک اطفال (پدودنتیست) تفاوت‌های مهمی با یکدیگر دارند. در ادامه به مهم‌ترین این تفاوت‌ها می‌پردازیم:
دندانپزشک عمومی پس از گذراندن حدود شش سال تحصیل در دانشکده دندانپزشکی، دانش و مهارت‌های لازم برای تشخیص و درمان مشکلات رایج دهان و دندان را به‌صورت کلی کسب می‌کند. این مهارت‌ها شامل ترمیم دندان، عصب‌کشی، کشیدن دندان، جرم‌گیری و سایر خدمات پایه‌ای هستند. اما دندانپزشک اطفال، علاوه بر این دوره، حدود ۲ تا ۳ سال آموزش تخصصی در زمینه رشد فک و دندان، رویش دندان‌های شیری و دائمی، درمان مشکلات خاص دوران کودکی و پیشگیری از پوسیدگی‌های زودرس می‌گذراند.
همچنین این متخصصان با انواع بیماری‌های دهانی مرتبط با کودکان آشنا می‌شوند و توانایی تشخیص زودهنگام مشکلات ارتودنسی را دارند. این آموزش‌های تکمیلی باعث می‌شود دندانپزشکی اطفال توانایی ارائه خدمات دقیق‌تر و متناسب با نیازهای سنی کودکان را داشته باشد، در حالی که دندانپزشک عمومی عمدتاً بر درمان‌های رایج و ساده‌تر تمرکز دارد.
برخلاف بزرگسالان، بسیاری از کودکان هنگام ورود به محیط دندانپزشکی دچار استرس، ترس یا بی‌قراری می‌شوند که می‌تواند روند درمان را دشوار کند. دندانپزشک عمومی ممکن است تجربه محدودی در مواجهه با این شرایط داشته باشد و نتواند به‌خوبی اضطراب کودک را مدیریت کند.
در مقابل، دندانپزشک اطفال آموزش‌های ویژه‌ای در زمینه روانشناسی کودک، ایجاد فضای امن و دوستانه، استفاده از تکنیک‌های ارتباطی مثبت و حتی روش‌های بازی‌درمانی دریافت می‌کند تا تجربه مراجعه به دندانپزشکی برای کودک خوشایندتر شود.
این مهارت‌ها باعث می‌شوند کودک با اطمینان و آرامش بیشتری همکاری کند، درمان سریع‌تر و بدون دردسر انجام شود، و نگرش مثبتی نسبت به مراقبت‌های دندانی در سال‌های آینده پیدا کند، موضوعی که در مراجعه به دندانپزشک عمومی ممکن است به‌خوبی محقق نشود.
یکی از تفاوت‌های مهم میان دندانپزشک عمومی و دندانپزشک اطفال، نوع تجهیزات و فضای درمانی است. مطب‌های دندانپزشکی کودکان معمولاً به ابزارهایی مجهز هستند که به‌طور اختصاصی برای درمان دندان‌های کوچک‌تر و حساس‌تر کودکان طراحی شده‌اند. این ابزارها نه‌تنها از نظر سایز متناسب با دهان کودک ساخته شده‌اند، بلکه اغلب رنگی، فانتزی و دارای طرح‌های جذاب هستند تا ترس و اضطراب کودک را کاهش دهند.
علاوه بر این، فضای مطب دندانپزشکی اطفال معمولاً به‌گونه‌ای طراحی می‌شود که حس امنیت و آرامش را در کودک ایجاد کند؛ برای مثال وجود دیوارهای رنگارنگ، اسباب‌بازی، کارتون‌های کودکانه و صندلی‌های کوچک و راحت، تجربه درمان را برای کودک دلپذیرتر می‌کند. در مقابل، مطب‌های دندانپزشکی عمومی عمدتاً برای بزرگسالان طراحی شده‌اند و اغلب فاقد تجهیزات تخصصی متناسب با نیازهای کودکان هستند.
ابزارهای بزرگ‌تر، فضای رسمی و گاهی کمی خشک این مطب‌ها ممکن است باعث ترس یا مقاومت کودکان در برابر درمان شود، زیرا محیط کمتر جذاب بوده و برای جلب توجه و آرام کردن کودک امکانات ویژه‌ای در نظر گرفته نشده است.
یکی از تفاوت‌های مهم بین دندانپزشک عمومی و دندانپزشک اطفال، میزان تمرکز آن‌ها بر پیشگیری از مشکلات دندانی و حمایت از رشد صحیح دندان‌های کودک است. دندانپزشکان اطفال نه‌تنها درمان مشکلات موجود را بر عهده دارند، بلکه به‌طور ویژه برنامه‌های پیشگیرانه را دنبال می‌کنند تا احتمال بروز پوسیدگی و مشکلات رشد دندان در آینده به حداقل برسد.
اقداماتی مانند فلورایدتراپی برای تقویت مینای دندان، فیشورسیلانت برای بستن شیارهای مستعد پوسیدگی، آموزش تکنیک‌های صحیح مسواک‌زدن و تغذیه سالم به والدین و کودکان بخشی از خدمات تخصصی آن‌هاست. در مقابل، دندانپزشکان عمومی معمولاً تمرکز اصلی خود را بر درمان مشکلات موجود مانند ترمیم پوسیدگی‌ها یا کشیدن دندان‌های آسیب‌دیده قرار می‌دهند و کمتر وارد حوزه‌ی پیشگیری تخصصی، مخصوصاً در دوران حساس رشد کودکان، می‌شوند.
کودکان به دلیل شرایط خاص رشدی و رفتاری خود، با مشکلاتی مواجه می‌شوند که در بزرگسالان کمتر دیده می‌شود. برای مثال، پوسیدگی زودرس دوران کودکی، مشکلات رشد فک و نامرتبی‌های اولیه دندان‌ها، یا آسیب‌های ناشی از زمین‌خوردن و ضربه‌های حین بازی از جمله مسائلی هستند که نیاز به رویکردی کاملاً تخصصی دارند. دندانپزشکان اطفال علاوه بر دانش عمومی دندانپزشکی، آموزش‌های ویژه‌ای در زمینه تشخیص و درمان این مشکلات دریافت می‌کنند و مهارت‌های ارتباطی لازم برای کار با کودکان مضطرب یا کم‌سن را دارند.
در حالی‌که دندانپزشکان عمومی ممکن است در مواجهه با چنین شرایطی توانایی محدودی برای مدیریت کامل مشکل داشته باشند و در بسیاری موارد، نیاز به ارجاع کودک به یک دندانپزشک متخصص اطفال پیدا می‌کنند تا درمان به‌صورت دقیق و متناسب با نیازهای سنی و روانی کودک انجام شود.
انتخاب دندانپزشک مناسب برای فرزندتان نقش مهمی در سلامت و رشد صحیح دندان‌های او دارد. دندانپزشک اطفال با دانش تخصصی و مهارت‌های رفتاری ویژه، تجربه‌ای آرام و مثبت برای کودک فراهم می‌کند و مانع شکل‌گیری ترس‌های دندانی در آینده می‌شود. در حالی که دندانپزشک عمومی برای درمان‌های ساده مناسب است، مراجعه به متخصص اطفال می‌تواند تضمین‌کننده سلامت دهان و لبخندی زیبا و پایدار برای سال‌های آینده کودک باشد.
دندان‌های کودک بسیار حساس بوده و تحت عوامل مختلف آسیب می‌بیند. از این رو والدین بایستی در زمان‌های مناسب با مراجعه به دندانپزشک، دندان‌های کودکان خود را معاینه کرده و از صحت و سلامت آن اطمینان حاصل کنند. همچنین مراجعه به موقع به دندانپزشک باعث می‌شود تا در صورت بروز هر گونه مشکل در دندان‌های کودک، نسبت به دمان آن اقدام شود. به همین دلیل نیز والدین بایستی برنامه ریزی مناسبی برای زمان مراجعه کودک به دندانپزشک داشته باشند.
برای جلوگیری از ترس کودک از دندانپزشکی، مراجعه به موقع (قبل از 3 سالگی) و انجام معاینات دوره‌ای بسیار مهم است. این معاینات که بیشتر جنبه پیشگیری دارند، به کاهش احتمال مشکلات دندانی و نیاز به درمان کمک می‌کنند. در صورتی که جلسات معاینه با تشویق و تقویت روانی مثبت از سوی دندانپزشک و والدین همراه باشد، ذهنیت کودک نسبت به دندانپزشکی بهبود می‌یابد. برخی کودکان ممکن است از دندانپزشکی بترسند، بنابراین آشنایی تدریجی و ایجاد فضایی آرام و مثبت می‌تواند از ترس آن‌ها جلوگیری کند. در ادامه به راه‌های جلوگیری از این ترس می‌پردازیم.
سلامت و بهداشت دهان و دندان از مهم‌ترین جنبه‌های سلامت عمومی است که متأسفانه در کشور ما، به‌ویژه در سال‌های ابتدایی زندگی، آن‌طور که باید مورد توجه قرار نمی‌گیرد. بسیاری از مشکلات جدی دهان و دندان در بزرگسالی، ریشه در عدم مراقبت و رسیدگی مناسب از دوران کودکی دارد؛ اما یکی از چالش‌های مهم در این مسیر، ترس و اضطراب کودکان از محیط دندانپزشکی است که مانعی بزرگ برای مراجعه منظم و درمان‌های به‌موقع محسوب می‌شود. همین موضوع باعث شده والدین به دنبال بهترین دندانپزشک کودک در تهران باشند تا با آرامش خاطر، سلامت دهان و دندان فرزندشان را تضمین کنند.
دکتر فاطمه کدخدائی، فارغ التحصیل رشته دندانپزشکی یکی از با تجربه ترین متخصصین در زمینه خدمات دندانپزشکی کودکان می باشند. ایشان پس از گذراندن دوره طرح دندانپزشکی، در آزمون ورودی تخصصی شرکت نموده و در رشته کودکان شهر تهران پذیرفته شدند. دکتر کدخدائی پس از گذراندن دوره تخصصی سهساله و موفقیت در اخذ بورد تخصصی، به عنوان هیأت علمی در دانشگاه بقیةالله تهران مشغول به تدریس هستند.
