توجه به سلامت دهان و دندان در تمامی سنین ضروری است؛ این موضوع مخصوصاً در سنین کودکی اهمیت دوچندان دارد. برخلاف تصور برخی از والدین، توجه به سلامت دندان‌های شیری کودکان از اهمیت بالایی برخوردار است؛ زیرا این دندان‌ها با وجود موقتی بودن، نقشی اساسی در تغذیه، تکلم، رشد فک و هدایت دندان‌های دائمی ایفا می‌کنند. یکی از مهم‌ترین اقدامات مراقبتی، ترمیم دندان شیری در صورت پوسیدگی یا آسیب است. در این مقاله ابتدا به ضرورت ترمیم دندان شیری و مراحل انجام آن می‌پردازیم. در ادامه مواد همرنگ و غیرهمرنگ را تعریف کرده و با بررسی ویژگی‌های آنها تعیین می‌کنیم که بهترین ماده برای استفاده از آن برای ترمیم دندان کدام است.
معمولاً مشاهده می‌شود که برخی از والدین به سلامت دندان‌های شیری کودک خود اهمیت نمی‌دهند و آن را یک دندان موقت می‌دانند که بعداً خواهد افتاد و دندان دائمی جای آن را خواهد گرفت. هرچند این دندان‌ها دائمی نیستند؛ ولی بی‌توجهی به سلامت این دندان‌ها به هیچ وجه قابل توجیه نیست. دندان‌های شیری نقش بسیار مهمی در سلامت دهان و دندان کودکان دارند و علاوه بر کمک به تغذیه و تکلم صحیح کودک، فضای مناسب برای رشد دندان‌های دائمی را حفظ می‌کنند. ترمیم دندان شیری علاوه بر بازگرداندن عملکرد طبیعی دندان، از گسترش پوسیدگی به دندان‌های دیگر و بروز درد یا عفونت جلوگیری می‌کند. همچنین، باعث افزایش اعتمادبه‌نفس کودک به‌ویژه در هنگام لبخندزدن یا صحبت‌کردن می‌شود. در صورتیکه این دندان با مشکلاتی نظیر پوسیدگی یا کشیدگی از بین بروند، ممکن است کودک در آینده دچار کج‌شدن دندان‌های دائمی، بی‌نظمی فک یا اختلال در جویدن شود. به همین دلایل، ترمیم دندان شیری در زمان مناسب، یک اقدام پیشگیرانه و ضروری است و بی‌توجهی به این موضوع ممکن است منجر به درمان‌های پرهزینه‌تر و پیچیده‌تری در آینده شود.
فرآیند ترمیم دندان شیری شبیه به ترمیم دندان‌های دائمی می‌باشد. ابتدا دندان پزشک با استفاده از ابزارهای مخصوص، بخش‌های پوسیده یا آسیب‌دیده دندان را برمی‌دارد. سپس با یکی از مواد ترمیمی مانند کامپوزیت (همرنگ) یا آمالگام (غیرهمرنگ)، ناحیه تمیز شده را پر می‌کند. انتخاب نوع ماده ترمیمی به عواملی مثل محل دندان، میزان تخریب، سن کودک، و همکاری او در طول درمان بستگی دارد.
همان‌طور که در بخش پیش به آن اشاره شد برای ترمیم دندان‌های شیری از دو نوع ماده اصلی استفاده می‌شود: مواد همرنگ (کامپوزیت رزین) و مواد غیرهمرنگ (معمولاً آمالگام یا گلاس‌آینومرهای فلزی). هر کدام از این مواد ویژگی‌های مخصوص به خود دارند و بسته به سن کودک یا شرایط دندان و تشخیص دندانپزشک از یکی از آنها برای ترمیم دندان شیری بهره گرفته می‌شود. در ادامه به بررسی هر یک از این مواد می‌پردازیم.
کامپوزیت‌های رزین امروزه یکی از پرکاربردترین گزینه‌ها برای ترمیم دندان‌ها، به‌ویژه در دندان‌های جلو، هستند و به این دلیل که رنگ آن سفید و هم رنگ دندان است به آن همرنگ گفته می‌شود. مواد تشکیل‌دهنده کامپوزیت، ذرات پلاستیکی و شیشه‌ای هستند که قابلیت شکل‌پذیری بالایی دارند. این ویژگی مواد به دندانپزشک اجازه می‌دهد که ظاهر طبیعی دندان را به‌خوبی بازسازی کند. این مواد با لامپ پلیمریزه با قرارگرفتن تحت تابش نور مخصوص سخت می‌شوند و معمولاً نیاز به آماده‌سازی دقیق‌تر سطح دندان دارند. ازآنجایی‌که این مواد به صورت شیمیایی به بافت دندان متصل می‌شوند، در بسیاری از موارد نیاز به تراش کمتری دارند و ساختار سالم دندان بهتر حفظ می‌شود. این مواد با بدن انسان سازگار هستند و همچنین زیبایی ظاهری بالایی دارند. در کنار این ویژگی‌های مثبت، استفاده از آنها در دندان‌های خلفی ممکن است نیاز به بررسی بیشتری داشته باشد که در بخش مقایسه به آن پرداخته خواهد شد.
این مواد که همان‌طور که از نامشان پیداست غیرهمرنگ با دندان هستند و معمولاً رنگ تیره دارند. این مواد از قدیمی‌ترین مواد ترمیمی در دندانپزشکی هستند که ترکیبی از فلزاتی مانند نقره، جیوه، قلع و مس می‌باشند. این مواد دارای مقاومت و دوام زیادی هستند؛ چون به این دندان‌ها فشار زیادی در هنگام جویدن وارد می‌شود این ویژگی باعث می‌شود از آن معمولاً برای دندان‌های خلفی یا همان دندان آسیاب استفاده شود. در کنار مقاوم‌بودن این ماده، آمالگام به‌سرعت سفت می‌شود و در برابر رطوبت دندان نیز مقاوم است. تمامی ویژگی‌ها در کنار هم باعث می‌شود که ترمیم دندان شیری در کودکان که همکاری کمی در درمان دارند به بهترین نحو انجام شود.
علاوه بر آمالگام، نوعی ماده دیگر غیرهمرنگ به نام گلاس‌آینومر نیز برای کودکان استفاده می‌شود. این ماده علاوه بر خاصیت ترمیمی، توانایی آزادسازی فلوراید دارد. آزادسازی فلوراید از جمله ویژگی‌های مثبت گلاس آینومر است که علاوه بر تقویت مینای دندان، موجب کاهش احتمال پوسیدگی ثانویه می‌شود. گلاس‌آینومرها چسبندگی مناسبی به دندان دارند و معمولاً در مواردی که نیاز به ترمیم موقتی یا سریع داریم، کاربرد دارند.
در بخش قبلی در مورد این دو ماده توضیحاتی ارائه شد و مشخص شد که هر کدام از این مواد ویژگی‌های خاصی دارند که این موضوع باعث می‌شود که هریک برای شرایط خاصی از درمان مناسب باشند؛ بنابراین نمی‌توان به طور قطع گفت یکی از این مواد برای ترمیم دندان مناسب‌تر هست و بسته به شرایط بالینی کودک، محل دندان، سطح پوسیدگی و حتی سن و همکاری کودک در طول درمان پزشک می‌تواند تصمیم به استفاده از یکی از مواد بگیرد.
از مواد همرنگ معمولاً در دندان‌های جلویی استفاده می‌شود. زیرا از لحاظ ظاهری بسیار طبیعی هستند؛ اما در کنار زیبایی باید توجه داشت که کامپوزیت در مقایسه با آمالگام، به رطوبت حساس‌تر است و نیاز به همکاری بیشتر کودک دارد؛ چرا که محیط باید کاملاً خشک باشد تا ترمیم موفقیت‌آمیز باشد. در دندان‌های عقب معمولاً کمتر از مواد همرنگ استفاده می‌شود؛ زیرا نسبت به آمالگام در برابر فشار جویدن مقاومت کمتری دارد. در مقابل، در صورتیکه کودک همکاری کمتری داشته باشد یا دندان آسیب‌دیده در ناحیه خلفی باشد، به دلیل مقاومت بالا از مواد غیرهمرنگ برای ترمیم دندان شیری استفاده می‌شود. به‌طور کلی، هیچ گزینه‌ای به‌صورت مطلق بهتر نیست؛ بلکه ترکیبی از نیازهای درمانی، شرایط دندان و نظر دندانپزشک باید در انتخاب نوع ماده دخیل باشد.
سلامت دندان‌های شیری علاوه بر اینکه بر سلامت عمومی کودکان تأثیرگذار است بر سلامت دندان‌های دائمی نیز مؤثر است و نقشی اساسی در تغذیه، تکلم، رشد فک و هدایت دندان‌های دائمی ایفا می‌کند. زمانی که دندان شیری دچار پوسیدگی و آسیب می‌شود، ترمیم دندان شیری از اهمیت بالایی برخوردار می‌شود. برای ترمیم دندان می‌توان از دو ماده همرنگ و غیرهمرنگ استفاده کرد. مواد همرنگ همان‌طور که از اسمشان پیداست، همرنگ دندان هستند و معمولاً برای ترمیم دندان‌های جلویی از این ماده استفاده می‌شوند. مواد غیرهمرنگ مقاومت بالایی دارند و نسبت به مواد همرنگ بادوام‌تر هستند. به همین دلیل برای ترمیم دندان‌های عقب که به مقاومت زیاد در برابر فشار جویدن نیاز است، بهتر است از مواد غیرهمرنگ استفاده شود.
مطب دندانپزشکی دکتر فاطمه کدخدایی (drkadkhodaei.com)، با تخصص ویژه در حوزه دندانپزشکی کودکان و اطفال، یکی از مراکز پیشرو و مورداعتماد در ارائه خدمات تخصصی دهان و دندان برای کودکان عزیز شماست. این مرکز با بهره‌گیری از جدیدترین روش‌های علمی از جمله آرام‌بخشی حرفه‌ای، تلاش می‌کند تجربه‌ای ایمن، بدون استرس و خوشایند را برای کودک شما رقم بزند. فضای مطب به‌گونه‌ای طراحی شده که با رنگ‌ها، بازی‌ها و رفتار حرفه‌ای پرسنل، ترس و اضطراب کودک به حداقل برسد و درمان در محیطی دوستانه و آرام انجام گیرد. هدف ما تنها درمان نیست، بلکه ایجاد تجربه‌ای مثبت از دندانپزشکی است که در ذهن کودک باقی بماند. با اطمینان خاطر می‌توانید سلامت دهان و دندان فرزند دلبندتان را به دکتر کدخدایی و تیم حرفه‌ای ایشان بسپارید.
یکی از باورهای نادرست درباره دندان‌های شیری، این است که آنها ریشه ندارند. این تصور به این دلیل شکل گرفته که هنگام افتادن دندان‌های شیری، تنها تاج آنها دیده می‌شود و اثری از ریشه دندان شیری باقی نمی‌ماند؛ اما در واقع، دندان‌های شیری مانند دندان‌های دائمی دارای ریشه هستند. با این تفاوت که پیش از افتادن، ریشه آنها به تدریج توسط بدن جذب شده و از بین می‌رود. در این مطلب به‌طور دقیق بررسی می‌کنیم که چرا این اتفاق می‌افتد. برای آگاهی بیشتر درباره این موضوع، تا پایان این مطلب با ما همراه باشید.
برای جلوگیری از ترس کودک از دندانپزشکی، مراجعه به موقع (قبل از 3 سالگی) و انجام معاینات دوره‌ای بسیار مهم است. این معاینات که بیشتر جنبه پیشگیری دارند، به کاهش احتمال مشکلات دندانی و نیاز به درمان کمک می‌کنند. در صورتی که جلسات معاینه با تشویق و تقویت روانی مثبت از سوی دندانپزشک و والدین همراه باشد، ذهنیت کودک نسبت به دندانپزشکی بهبود می‌یابد. برخی کودکان ممکن است از دندانپزشکی بترسند، بنابراین آشنایی تدریجی و ایجاد فضایی آرام و مثبت می‌تواند از ترس آنها جلوگیری کند. در ادامه به راه‌های جلوگیری از این ترس می‌پردازیم.
بسیاری والدین سوال دارند آیا کامپوزیت دندان برای کودکان انجام می‌شود؟ در این مقاله به بررسی کامل این مسئله نموده و به سوالات رایج والدین خواهیم پرداخت. روش های دندانپزشکی برای ترمیم و زیبایی دندان ها روز به روز در حال توسعه هستند و این مورد برای کودکان نیز برای اصلاح نقایص دندانی قابل ذکر است.
دکتر فاطمه کدخدائی، فارغ التحصیل رشته دندانپزشکی یکی از با تجربه ترین متخصصین در زمینه خدمات دندانپزشکی کودکان می باشند. ایشان پس از گذراندن دوره طرح دندانپزشکی، در آزمون ورودی تخصصی شرکت نموده و در رشته کودکان شهر تهران پذیرفته شدند. دکتر کدخدائی پس از گذراندن دوره تخصصی سهساله و موفقیت در اخذ بورد تخصصی، به عنوان هیأت علمی در دانشگاه بقیةالله تهران مشغول به تدریس هستند.
