فلوراید، یکی از عناصر معدنی بسیار ارزشمند برای سلامت دهان و دندان است که نقش مهمی در تقویت مینای دندان و جلوگیری از پوسیدگی دارد. این ماده به واسطه‌ی توانایی‌اش در افزایش استحکام دندان، سال‌هاست که در محصولات بهداشتی دهان مثل خمیردندان‌ها، دهانشویه‌ها و حتی منابع آب آشامیدنی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
با این حال، همان‌طور که مصرف کافی آن مفید است، مصرف بیش از حد فلوراید می‌تواند در دوران رشد دندان‌ها (یعنی در سنین پایین) منجر به بروز عارضه‌ای به نام فلوروزیس دندانی شود. در این مطلب به بررسی این عارضه می‌پردازیم. پس با ما همراه باشید.
فلوروزیس (Dental Fluorosis) نوعی اختلال در مینای دندان است که در اثر دریافت بیش از اندازه فلوراید در دوران رشد دندان‌ها به وجود می‌آید. این عارضه تنها زمانی اتفاق می‌افتد که دندان‌ها هنوز در حال تشکیل شدن هستند و بیشتر در کودکان زیر هشت سال مشاهده می‌شود.
زمانی که کودک در این دوران، از طریق منابع مختلف (مثل آب، غذا، مکمل‌ها یا حتی بلعیدن خمیردندان‌های حاوی فلوراید) مقدار زیادی فلوراید دریافت کند، مینای دندان به درستی شکل نمی‌گیرد و دچار تغییراتی می‌شود.
علائم فلوروزیس دندانی بسته به شدت آن متفاوت است، اما معمولاً با تغییراتی در رنگ و بافت مینای دندان همراه است. برخی از شایع‌ترین نشانه‌ها شامل موارد زیر است:
جالب است بدانید برخلاف بسیاری از مشکلات دندانی، فلوروزیس ارتباط مستقیمی با رعایت یا عدم رعایت بهداشت دهان ندارد. این عارضه تنها ناشی از مصرف بیش از حد فلوراید در سنین پایین است، یعنی زمانی که دندان‌ها هنوز زیر لثه در حال رشد هستند. بنابراین حتی کودکانی که روزانه به‌درستی مسواک می‌زنند هم ممکن است در صورت مصرف زیاد فلوراید، دچار فلوروزیس شوند.
در بیشتر موارد فلوروزیس دندانی خفیف هستند و تأثیر منفی خاصی بر عملکرد دندان ندارند. نگرانی اصلی در این شرایط بیشتر مربوط به مسائل زیبایی شناختی است، به‌خصوص وقتی که لکه‌ها در دندان‌های جلویی ظاهر می‌شوند. با این حال، در موارد متوسط و شدید، ممکن است مینای دندان تضعیف شده و دندان‌ها در برابر پوسیدگی یا حساسیت آسیب‌پذیرتر شوند.
فلوروزیس معمولاً در نتیجه‌ی یکی یا چند مورد از موارد زیر رخ می‌دهد:
کودکان از زمان تولد تا حدود هشت‌سالگی، بیشترین ریسک را برای ابتلا به فلوروزیس دندانی دارند. چرا؟ چون در این بازه‌ی سنی، دندان‌های دائمی هنوز در حال رشد زیر لثه هستند و به شدت نسبت به سطح فلوراید دریافتی حساس‌اند. اگر در این دوران، کودک بیش از حد فلوراید دریافت کند، مینای دندان که هنوز کامل نشده، ممکن است به‌درستی معدنی نشود.
یکی از نخستین نشانه‌های فلوروزیس در کودکان، مشاهده لکه‌های سفید روی دندان‌های شیری یا تازه روییده است. اگر این علامت نادیده گرفته شود، با رشد بیشتر دندان‌ها ممکن است شدت عارضه افزایش پیدا کند. بنابراین مراجعه به دندانپزشک کودکان برای ارزیابی این تغییرات، بسیار ضروری است.
فلوروزیس دندانی فقط در دوره‌ای ایجاد می‌شود که دندان‌ها هنوز در حال شکل‌گیری هستند، یعنی در دوران کودکی. اگر در بزرگسالی متوجه لکه‌های سفید یا تغییر رنگ روی دندان شدید، احتمال دارد که با مشکل دیگری مثل دکلسیفیکاسیون یا پوسیدگی اولیه طرف باشید، نه فلوروزیس.
با این حال، افرادی که در کودکی دچار فلوروزیس شده‌اند و پیگیر درمان نبوده‌اند، ممکن است با بالا رفتن سن، علائم آن در دندان‌هایشان تشدید شود. برای مثال، مینای ضعیف‌شده ممکن است در اثر فشار، مواد غذایی اسیدی یا بهداشت نامناسب، ترک بخورد یا دچار حساسیت شود.
فلوروزیس دندانی از نظر ظاهری و شدت آسیب به مینای دندان در سه دسته کلی طبقه‌بندی می‌شود:
در این حالت، دندان‌ها ممکن است لکه‌های کوچک سفیدرنگ یا رگه‌هایی مات روی سطح خود نشان دهند. این تغییرات اغلب به سختی قابل تشخیص هستند و بیشتر توسط دندانپزشک دیده می‌شوند. عملکرد دندان کاملاً طبیعی بوده و تنها نگرانی، جنبه‌ی ظاهری آن است.
در نوع متوسط، لکه‌های سفید بزرگ‌تر و گچ‌مانند می‌شوند و سطح بیشتری از دندان را می‌پوشانند. در این مرحله، ظاهر دندان‌ها به‌وضوح تغییر کرده و معمولاً نگرانی‌های زیبایی شناختی برای والدین یا خود کودک به‌وجود می‌آید.
این شدیدترین نوع فلوروزیس دندانی است. در این حالت، دندان‌ها علاوه بر لکه‌های سفید، ممکن است زرد یا حتی قهوه‌ای رنگ شوند. سطح مینای دندان ممکن است زبر، سوراخ‌دار یا پوسته‌پوسته شود. چنین دندان‌هایی بیشتر مستعد حساسیت و پوسیدگی هستند و نیاز به درمان تخصصی‌تری دارند.
درمان فلوروزیس بسته به شدت آن می‌تواند متفاوت باشد. برخی روش‌های درمانی رایج عبارت‌اند از:
در این روش، لایه‌ی نازکی از مینای دندان با استفاده از مواد ساینده و اسیدی برداشته می‌شود. این تکنیک بیشتر برای موارد خفیف تا متوسط کاربرد دارد و می‌تواند لکه‌های سطحی را کاهش دهد یا از بین ببرد.
اگر ناهنجاری‌های مینای دندان شدیدتر باشد، دندانپزشک ممکن است از رزین کامپوزیت همرنگ دندان برای بازسازی بخش آسیب‌دیده استفاده کند. این روش نه‌تنها ظاهر دندان را بهبود می‌دهد، بلکه عملکرد آن را هم حفظ می‌کند.
برای موارد شدید فلوروزیس که مینای دندان به شدت آسیب دیده، بهترین گزینه استفاده از ونیرهای چینی یا سرامیکی است. در این روش، پس از آماده‌سازی دندان، یک لایه نازک و مقاوم از جنس سرامیک روی آن چسبانده می‌شود که هم از دندان محافظت می‌کند و هم ظاهر آن را کاملاً طبیعی و زیبا جلوه می‌دهد.
پیشگیری همیشه بهتر از درمان است، مخصوصاً وقتی صحبت از فلوروزیس دندانی می‌شود. راهکارهای زیر می‌توانند خطر ابتلا به این عارضه را در کودکان کاهش دهند:
فلورایدتراپی و فلوراید، دوست و محافظ همیشگی دندان‌هاست؛ به شرطی که به اندازه و با آگاهی مصرف شود. هرچند فلوروزیس دندانی ممکن است در نگاه اول نگران‌کننده به نظر برسد، اما خبر خوب این است که این عارضه هم قابل پیشگیری است و هم در بیشتر موارد، به راحتی قابل درمان؛ کلید اصلی، آگاهی و توجه والدین به میزان مصرف فلوراید در سال‌های اولیه زندگی کودک است.
اگر شما هم نگران سلامت دندان‌های فرزندتان هستید، به جای حذف کامل فلوراید، بهتر است با یک دندانپزشک کودکان مشورت کرده و راهکارهای مناسب برای حفظ تعادل در مصرف این ماده معدنی مهم را بشناسید. سلامت دهان از دوران کودکی آغاز می‌شود؛ با مراقبت‌های ساده، می‌توان لبخندی سالم و زیبا را برای همیشه حفظ کرد.
فلوراید تراپی یکی از روش‌های مدرن و بسیار تأثیر گذار در زمینه دندانپزشکی است که با هدف پیشگیری از پوسیدگی دندان مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش دندانپزشک با استفاده از فلوراید، مینای دندان را تقویت کرده و از این طریق باعث کاهش خطر پوسیدگی می‌شود. فلوراید ماده معدنی طبیعی است که به صورت هدفمند در دندانپزشکی برای اهداف درمانی و حفظ سلامت دندان‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
یکی از باورهای نادرست درباره دندان‌های شیری، این است که آن‌ها ریشه ندارند. این تصور به این دلیل شکل گرفته که هنگام افتادن دندان‌های شیری، تنها تاج آن‌ها دیده می‌شود و اثری از ریشه دندان شیری باقی نمی‌ماند؛ اما در واقع، دندان‌های شیری مانند دندان‌های دائمی دارای ریشه هستند. با این تفاوت که پیش از افتادن، ریشه آن‌ها به تدریج توسط بدن جذب شده و از بین می‌رود. در این مطلب به‌طور دقیق بررسی می‌کنیم که چرا این اتفاق می‌افتد. برای آگاهی بیشتر درباره این موضوع، تا پایان این مطلب با ما همراه باشید.
پوسیدگی دندان کودکان یکی از مشکلات رایجی است که بسیاری از والدین با آن دست و پنجه نرم می‌کنند. متاسفانه کودکان از نقش بسیار مهم دندان‌ها و اهمیت سلامت آن‌ها با خبر نبوده و همین عامل باعث می‌شود تا مراقبت‌های لازم از دندان‌های خود را جدی نگیرند و دندان‌های آن‌ها آسیب ببیند و پوسیده شود. برای جلوگیری از پوسیدگی دندان کودکان راه و روش‌های مختلف وجود دارند که در ادامه به بررسی آن‌ها پرداخته‌ایم.
دکتر فاطمه کدخدائی، فارغ التحصیل رشته دندانپزشکی یکی از با تجربه ترین متخصصین در زمینه خدمات دندانپزشکی کودکان می باشند. ایشان پس از گذراندن دوره طرح دندانپزشکی، در آزمون ورودی تخصصی شرکت نموده و در رشته کودکان شهر تهران پذیرفته شدند. دکتر کدخدائی پس از گذراندن دوره تخصصی سهساله و موفقیت در اخذ بورد تخصصی، به عنوان هیأت علمی در دانشگاه بقیةالله تهران مشغول به تدریس هستند.
